H τοπική αυτοδιοίκηση αποδυναμώνεται και κινδυνεύει να απομακρυνθεί από τον πολίτη, να γίνει πιο προβληματική

Χαιρετισμός του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας
 κ. Αντώνη Σαμαρά
στο ετήσιο, τακτικό Συνέδριο της ΚΕΔΚΕ

Κυρίες και κύριοι,

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι πρωτογενής λαϊκή μορφή εξουσίας. Και έχει, πράγματι, στο επίκεντρό της τον άνθρωπο. Τον φέρνει πιο κοντά στην κρίσιμη απόφαση, που αφορά την καθημερινότητά του.
Με αυτή την πεποίθηση, χαιρετίζοντας την έναρξη του Συνεδρίου σας και ευχόμενος ανάλογη επιτυχία στις εργασίες σας, οφείλω να προχωρήσω αμέσως σε ορισμένες παρατηρήσεις:
Πράγματι το Συνέδριό σας συμπίπτει με την παγκόσμια και ελληνική οικονομική κρίση. Αλλά και με τη σχεδιαζόμενη από την Κυβέρνηση διοικητική μεταρρύθμιση.
Παρατήρηση 1η: οφείλουμε να απομονώσουμε και να απορρίψουμε τραυματικές εμπειρίες,
- που δημιουργούν δεσμά στην Τοπική Αυτοδιοίκηση,
- που την κάνουν, δηλαδή, επαίτη του συγκεντρωτικού κράτους,
- και την απομακρύνουν από τον πολίτη.
Παρατήρηση 2η:
Σήμερα, η ελληνική Τ.Α.  περιμένει από την Κυβέρνηση να διευκρινίσει τις προθέσεις της, να επιδείξει  σεβασμό και  σοβαρότητα προς τους αιρετούς εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και προς τις τοπικές Κοινωνίες.
Γιατί, μέχρι σήμερα, υπάρχει προχειρότητα και αναντιστοιχία λόγων και έργων.  
Και γιατί το κράτος και η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχουν συνέχεια. Και προκαλεί –πράγματι- εντύπωση η πλήρης απαξίωση από τον κ. Πρωθυπουργό του αυτοδιοικητικού παρελθόντος, άρα του πρώτου σταδίου της σημερινής μεταρρύθμισης του Καποδίστρια, που στο κάτω-κάτω ήταν προϊόν παρέμβασης του ίδιου του ΠΑΣΟΚ.
 Όμως, με την προχειρότητα αυτή και την περισσή βιασύνη, το όραμα της αληθινής μεταρρύθμισης είναι δύσκολο  να μετουσιωθεί σε πράξη.
Φοβάμαι ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση, με τις τελευταίες κυβερνητικές εξαγγελίες αντί να απελευθερώνεται ακόμη περισσότερο, αντί να ενισχύεται οικονομικά και θεσμικά, αποδυναμώνεται και κινδυνεύει να απομακρυνθεί από τον πολίτη, να γίνει πιο προβληματική, πιο απρόσωπη και να μιμηθεί, ουσιαστικά, το προβληματικό κεντρικό κράτος, που λίγο ενδιαφέρεται για τις ιδιαιτερότητες της κάθε τοπικής κοινωνίας.

Όλοι αναγνωρίζουμε  ότι, σήμερα, οι αλλαγές είναι αναγκαίες  και επιτακτικές, περισσότερο παρά ποτέ. Προϋποθέτουν, όμως,  ενδελεχή μελέτη, προσεκτικό σχεδιασμό, ουσιαστικό διάλογο με τους θεσμικούς εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και με τις τοπικές Κοινωνίες. 
Και όμως. Βλέπουμε σπουδή, κομματικές σκοπιμότητες, προαποφασισμένες  επιλογές, γενικόλογες διακηρύξεις, μυστικότητα, έλλειψη  συγκροτημένου σχεδίου.
Για όλους αυτούς τους λόγους,  δεν μπορούμε να  αισθανόμαστε ήσυχοι, για το αύριο της Τ.Α.
Κυρίες και κύριοι,

Ακούσαμε από την Κυβέρνηση μια γενικόλογη έκθεση, αλλά εντοπίσαμε σοβαρά κενά, που δημιουργούν συγκεκριμένα ερωτήματα:
• Παύει η σχέση εξάρτησης της Τ.Α  από το κεντρικό κράτος ή διαιωνίζεται;
• Λιγοστεύει η  Γραφειοκρατία από τις  συνενώσεις ή αυξάνεται;
• Εναρμονίζεται  η Τ.Α. με τις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας ή απλώς  διευρύνονται τα διοικητικά όρια;
•  Ενδυναμώνεται η συμμετοχική Δημοκρατία σε τοπικό επίπεδο ή απλώς καθίστανται οι αυτοδιοικητικές ενότητες μικρές ακυβέρνητες, τελικά,  πολιτείες;
• Ενισχύεται η κοινωνική συνοχή ή αποκλίνουν οι ενωτικές τάσεις  κάθε τοπικής κοινωνίας, εξαιτίας  αυτής της  βιαστικής στάσης για μαζική συμμετοχή, στην εκλογική διαδικασία σχεδόν όλων των οικονομικών  μεταναστών, ανεξαρτήτως της προσφοράς ή της  ενσωμάτωσής τους στις τοπικές κοινωνίες;
• Μήπως οι συνενώσεις των Δήμων, έτσι βιαστικά, όπως προωθούνται, χωρίς καμία συγκεκριμένη δέσμευση για την  οικονομική και επιτελική ενίσχυσή  τους, οδηγήσουν τελικά σε μαράζωμα της περιφέρειας, των ορεινών περιοχών και των ευαίσθητων νησιών μας;
• Πως είναι δυνατόν να υπάρξει αισιοδοξία για το οικονομικό μέλλον της Τ.Α. όταν δεν αντιμετωπίζεται το οικονομικό αδιέξοδό της; Όταν οι πόροι για το 2010 είναι μειωμένοι σε σχέση με το 2009;
• Άραγε ποια πολιτιστικά, ιστορικά  και χωρικά κριτήρια θα χρησιμοποιηθούν;
• Έχει, ήδη, χαράξει τα όρια και έχει ήδη αποφασίσει για τον αριθμό των Δήμων και περιφερειακών αυτοδιοικήσεων η κυβέρνηση; Μόνη της; Ερήμην της ΚΕΔΚΕ και της ΕΝΑΕ; 
Γιατί αργεί να δώσει στους θεσμικούς φορείς της αυτοδιοίκησης το χωροταξικό των νέων σχημάτων ώστε να υπάρξει διαβούλευση;
Επιδιώκει να δημιουργήσει τετελεσμένες καταστάσεις;
Θυμίζω ένα μόνον:
Ότι , ο σημερινός Πρωθυπουργός,  το Σεπτέμβριο του 2008, χαρακτήριζε «διοικητικό έγκλημα για τη χώρα το  ενδεχόμενο εφαρμογής του νέου Καποδίστρια». Τόνιζε, μάλιστα, ότι «το ΠΑΣΟΚ θα αντισταθεί  στο σχέδιο να μπει η Αυτοδιοίκηση στο περιθώριο και να δημιουργηθεί ένα νέο χάος σ’ αυτήν».
Ο δε υπουργός ο κ. Καστανίδης στις 6 Αυγούστου 2008, καθ’ ύλην αρμόδιος από τη μεριά του ΠΑΣΟΚ τότε, έλεγε ότι: «θεμελιώδης προϋπόθεση είναι να λυθούν τα οικονομικά, τεχνικά και διοικητικά προβλήματα πριν προχωρήσει (η Κυβέρνηση) σε οποιαδήποτε συζήτηση για πιθανή συνένωση των Δήμων στα πλαίσια ενός νέου Καποδίστρια». Συμφωνούμε μαζί του! Καλούμε, λοιπόν, την Κυβέρνηση να καταβάλει τα οφειλόμενα στην Τ.Α. από το έτος 2009, που ανέρχονται σε 331εκ. € και που αφορούν στο τελευταίο τρίμηνο του 2009, όπου το ΠΑΣΟΚ είναι στην Κυβέρνηση.
Κυρίες και κύριοι,
Η θέση μας είναι σαφής :
Το διοικητικό σύστημα της χώρας είναι ανάγκη να διαρθρώνεται σε τρία επίπεδα:
- το εθνικό
- το περιφερειακό  και
- το τοπικό.

Η ΝΔ στηρίζει τη θεσμοθέτηση και την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου και όχι αποσπασματικού προγράμματος τομών και μεταρρυθμίσεων, που στόχο έχουν την αναζωογόνηση του εθνικού χώρου, σ’ ένα σύγχρονο επιτελικό κράτος, με αποκεντρωμένους θεσμούς, ισχυρούς και αποτελεσματικούς Δήμους.
Στο πλαίσιο αυτό είναι ανάγκη:
• Η Κεντρική Δημόσια Διοίκηση να ενισχύσει τις επιτελικές δομές και τις λειτουργίες της στην κατεύθυνση ενός  «κράτους-στρατηγείου». 
• Να αποσυγκεντρώσει και να  αποκεντρώσει αρμοδιότητες και πόρους,
σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
• Να στηρίξει (σύμφωνα και με το Σύνταγμα) την Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια Τ.Α.
• Η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση να έχει Πρόεδρο αιρετό, εκλεγόμενο άμεσα, με καθολική ψηφοφορία. Να έχει  αιρετό Περιφερειακό Συμβούλιο,
με σαφείς, αλλά και συνεκτικές δομές, που θα καθιστούν και αποτελεσματικότερη τη λειτουργία τους.
• Οι σημερινές Νομαρχίες (για λόγους κοινωνικούς, πολιτικούς, οικονομικούς, ιστορικούς, και συναισθηματικούς) να διατηρηθούν ως Νομαρχιακά Διαμερίσματα, με αιρετό επικεφαλής τους.
• Οι νέες Αυτοδιοικητικές Περιφέρειες  να έχουν ευρύτατο πεδίο αρμοδιοτήτων, νομοθετικά κατοχυρωμένων, στους άξονες της περιφερειακής ανάπτυξης, του χωροταξικού σχεδιασμού, του περιβάλλοντος, της κοινωνικής συνοχής, των μεταφορών, της πολιτικής προστασίας, της δημοσίας υγείας, της παιδείας, του εμπορίου, του τουρισμού και της πρωτογενούς παραγωγής.
• Η διαχείριση του ΕΣΠΑ να περιέλθει στις «Αυτοδιοικητικές Περιφέρειες».
• Η Περιφέρεια, να έχει εξασφαλισμένους τους αναγκαίους οικονομικούς πόρους.
• Είναι ακόμη ανάγκη, να συγκροτηθούν οι νέοι Δήμοι με τρόπο που να εξασφαλίζει:
 - τη βιωσιμότητα,
 - τις δυνατότητες για ικανοποιητικές υπηρεσίες  ιδιαίτερα θα έλεγα, για  αναπτυξιακές παρεμβάσεις,
 - την ανταγωνιστικότητά τους,
 - την αξιοποίηση του ενδογενούς δυναμικού,
 - την προστασία του αστικού,
του αγροτικού και φυσικού περιβάλλοντος,
 - την ισόρροπη ανάπτυξη,
 - και τη συγκράτηση του πληθυσμού στην ύπαιθρο.
   
Για την επιτυχία  αυτού  εγχειρήματος επιβάλλεται, επίσης, να τεθούν και να τηρηθούν ορισμένες αυτονόητες προϋποθέσεις:

1ον  Η μεταρρύθμιση να μην είναι αποσπασματική, αλλά να αποτελέσει μέρος
ενός συνολικού Προγράμματος Μεταρρύθμισης της Δημόσιας Διοίκησης
σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
2ον  Ο σχεδιασμός και η χάραξη των ορίων των νέων Περιφερειακών Αυτοδιοικήσεων και των νέων Δήμων να προηγηθεί. Να γίνει ουσιαστικός διάλογος, πριν την ψήφιση του σχετικού νόμου.
Η χάραξη των ορίων να γίνει με κριτήρια πληθυσμιακά, πολιτισμικά,  κοινωνικοοικονομικά. Να γίνει με την αξιοποίηση της εμπειρίας του ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ. Μακριά από κομματικές και μικροπολιτικές σκοπιμότητες. Μακριά από τη γνωστή  γεωγραφική  κοπτοραπτική ή τη μυστηριώδη πολιτική αριθμητική των 370 Δήμων που θυμίζουν στιγμές που ζήσαμε στο παρελθόν.

3ον  Να καταρτιστεί και να υλοποιηθεί ένα Εθνικό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για την υποστήριξη των Περιφερειακών Αυτοδιοικήσεων και των νέων Δήμων, με εξασφαλισμένη την χρηματοδότησή του. Διαφορετικά η μεταρρύθμιση θα είναι ένα άδειο πουκάμισο.

4ον  Να υλοποιηθεί η αρχή: ένας Δήμος ανά νησί, με εξαίρεση φυσικά τα μεγάλα νησιά, όπως την  Κρήτη, την Εύβοια, τη Λέσβος κλπ.
5ον  Να ληφθεί ειδική μέριμνα για ορεινούς, απομονωμένους και νησιωτικούς Δήμους, έτσι ώστε η ελληνική ακριτική γη να μην μαραζώσει.
6ον Να διατηρηθούν οι ιστορικοί μας Δήμοι.
  
Στα πολεοδομικά συγκροτήματα Αθηνών, Θεσσαλονίκης και ενδεχομένως και σε άλλες μεγάλες πόλεις, είναι θετικό να θεσμοθετηθεί η Μητροπολιτική Διακυβέρνησή τους, με αιρετά διοικητικά όργανα και αρμοδιότητα σε ζητήματα, όπως ο πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός, η περιφερειακή ανάπτυξη, το περιβάλλον, η διαχείριση απορριμμάτων, το κυκλοφοριακό, η πολιτική προστασία.
Η Κυβέρνηση οφείλει να πει ξεκάθαρα τις θέσεις της
- για το περιεχόμενο,
- για τη χωροταξία καθώς και
- για τους πόρους, που θα απαιτηθούν. 
Εάν καθυστερεί σκόπιμα κάνει λάθος.
Εάν επιδιώκει να αναλωθεί πολύτιμος χρόνος, ώστε να δημιουργήσει τετελεσμένες καταστάσεις ενόψει των εκλογών του Νοεμβρίου, κάνει, επίσης, λάθος.
Εάν δεν συνεργαστεί με την αντιπολίτευση, με την ΕΝΑΕ και την ΚΕΔΚΕ, αν θελήσει να προχωρήσει σε μια αποσπασματική παρέμβαση, χωρίς χρηματοδότηση,  χωρίς αναγκαίους πόρους, θα υπονομεύσει το όλο εγχείρημα.

Καλούμε  την κυβέρνηση να δείξει  αυτή την υπευθυνότητα. Η μεταρρύθμιση αυτή είναι ζήτημα εθνικό και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπισθεί.
Ήταν και το ξέρετε και ένα όνειρο της Ν.Δ.
Και δεν πρέπει να  επιτρέψουμε σε κανέναν να διασύρει αυτό το όνειρο.
Άλλη, μια ακόμη ευκαιρία για τον εκσυγχρονισμό του κράτους θα χαθεί τότε, με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον.
  
Όμως η Κυβέρνηση σπεύδει να προαναγγείλει ότι θα δώσει και δικαίωμα ψήφου στις επικείμενες τοπικές εκλογές σε, περίπου, 250 χιλιάδες μετανάστες. Και αυτό, νομίζοντας ότι θα μπορούσε να εξυπηρετήσει κομματικές σκοπιμότητες.
Έχω αναπτύξει  με σαφήνεια τη θέση της Νέας Δημοκρατίας. Υπογραμμίζω, άλλη μια φορά, ότι οι  παρεμβάσεις που η Κυβέρνηση σχεδιάζει, τόσο για την ψήφο των μεταναστών, όσο και για τη μαζική χορήγηση της ελληνικής ιθαγένειας, μας βρίσκουν αντίθετους. 
Την καλέσαμε να μην προχωρήσει σε άκριτη, μαζική νομιμοποίηση χωρίς τις προϋποθέσεις που θέτουν τα περισσότερα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 
Την καλέσαμε σε υπεύθυνη συζήτηση για τον καθορισμό κριτηρίων και κανόνων.
Την καλούμε και τώρα σε συζήτηση χωρίς σπουδή. Αλλά με υπευθυνότητα και σοβαρότητα, όπως απαιτεί ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα.
Στη δική μας πολιτική ιδεολογία για την Τ.Α. ταιριάζει το αυτοδιοίκητο. Όμως, ο εναγκαλισμός της Τ.Α. από τα κόμματα έχει βλάψει και την αυτοδιοίκηση και τις τοπικές Κοινωνίες και –κατά την άποψή μου- τα ίδια τα κόμματα. Γι’ αυτό και η Ν.Δ. θα αποφύγει την άμεση παρέμβασή της στην έκφραση των τοπικών Κοινωνιών και ιδιαίτερα των μικρότερων.
Ήρθε, πιστεύω, η ώρα της αποκομματικοποίησης της περιφέρειας, της χειραφέτησής της από τους δήθεν παντογνώστες του κέντρου, που αποφασίζουν για αυτήν πριν από αυτήν, χωρίς να γνωρίζουν τις ιδιαιτερότητές της.
Και σε αυτήν την εξέλιξη, που την οδηγεί η ίδια η ζωή, χρήσιμο πιστεύω είναι να συνδράμουν, επιτέλους, όλα τα κόμματα.
Προτείνω επίσης, να προβληματιστούμε και σε κάτι ακόμα:
Χρειάζεται, ίσως, ένα ακόμη τολμηρό βήμα. Και πιστεύω ότι οι συνθήκες έχουν πια ωριμάσει. Ας ανοίξουμε την πόρτα της αξιοσύνης και στις διαδικασίες εκλογής των Δημοτικών Συμβουλίων.
Και, γιατί όχι, να σκεφθούμε αν θα έπρεπε να στήσουμε ξεχωριστή κάλπη για τους υποψηφίους Δημάρχους και ξεχωριστή για τους υποψηφίους Δημοτικούς Συμβούλους.
Ότι θα βάλουμε έτσι στην εικόνα της Τ.Α. περισσότερη αξιοκρατία και λιγότερο κομματισμό, ούτε λόγος.
Ότι θα υπάρξουν και αντιδράσεις είναι επίσης βέβαιο.
Ότι θα απαιτηθούν –προσέξτε- και ασφαλιστικές δικλίδες για την απρόσκοπτη λειτουργία του Δήμου, είναι αυτονόητο. 
Σας καλώ, αν θέλετε, να προβληματιστείτε και προς αυτήν την κατεύθυνση στο Συνέδριό σας.
Φίλες και φίλοι,
Εμείς, στη Ν.Δ., θα ακολουθήσουμε το δρόμο του διαλόγου, των τεκμηριωμένων προτάσεων, της ευθύνης. Ας κάνει το ίδιο και η κυβέρνηση. Κάθε  παλινωδία και αποτυχία θα βαρύνει αποκλειστικά την ίδια.
Επιδίωξη  και ελπίδα όλων μας  είναι να πρωτοστατήσει δυναμικά η Τ.Α. στην πρόοδο και την αναγέννηση της Πατρίδας μας.
Εμείς θα είμαστε κοντά σας.

Καλή επιτυχία στο Συνέδριό σας.

Σας ευχαριστώ.