Χάνεται ο Βαρδάρης;

«Λευκός Πύργος και Βαρδάρης», απάντησε χωρίς δεύτερη σκέψη ο 75χρονος Θεσσαλονικεύς, στην ερώτησή μου για τα δύο σήματα κατατεθέντα της πόλης του. Κι αν ο πρώτος παραμένει αμετακίνητος, ο δεύτερος -ο χιλιοτραγουδισμένος βορειοδυτικός άνεμος- επισκέπτεται όλο και πιο σπάνια τη Θεσσαλονίκη, με βάση τουλάχιστον τις μετρήσεις.
Σε μόλις πέντε χρόνια, η συχνότητα εμφάνισης του Βαρδάρη στη Θεσσαλονίκη υποτετραπλασιάστηκε: το 2007 ο Βαρδάρης φύσηξε στην πόλη μόλις 10-15 ημέρες, έναντι 50-60 ημερών το 2003, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει αναγκαστικά ότι βρισκόμαστε ενώπιον κλιματικής αλλαγής.
Η κάθετη μείωση της συχνότητας του Βαρδάρη καταγράφηκε από το Εργαστήριο Θερμοδυναμικής και Περιβαλλοντικών Διεργασιών του ΑΠΘ, στο πλαίσιο εργασίας για την επίδραση του ανέμου στη διασπορά των αιωρούμενων σωματιδίων.
Όπως εξήγησαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο υπεύθυνος του Εργαστηρίου Θερμοφυσικών Ιδιοτήτων και Περιβαλλοντικών Διεργασιών του ΑΠΘ, κ. Μάρκος Ασσαέλ και ο χημικός μηχανικός, κ. Κώστας Κακοσίμος, συνεργάτης του Εργαστηρίου, οι μετρήσεις δεν βασίστηκαν στο επίσημο δίκτυο, που εδρεύει στη Μίκρα, αλλά σε περίπου 10 ιδιωτικούς μετεωρολογικούς σταθμούς του δικτύου «Hellas Weather», στο κέντρο της Θεσσαλονίκης.


Με βάση τις μετρήσεις, τόνισε ο κ. Κακοσίμος, «η συχνότητα εμφάνισης του Βαρδάρη ήταν 50-60 ημέρες το 2003, 40-50 το 2004, 30-40 το 2005, 10-20 το 2006 και 10-15 το 2007». Αμετάβλητη παρέμεινε, πάντως, στην πενταετία -σε γενικές γραμμές- η ένταση του ανέμου, σύμφωνα πάντα με τις συγκεκριμένες μετρήσεις.
Κατά τον κ. Κακοσίμο, η κάθετη αυτή πτώση δεν σημαίνει υποχρεωτικά ότι ο Βαρδάρης εξαφανίζεται ή ότι βρίσκεται σε εξέλιξη κάποια κλιματική αλλαγή, καθώς το διάστημα που μελετήθηκε ήταν πολύ σύντομο για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα και το φαινόμενο μπορεί να είναι παροδικό.
Από την πλευρά του, ο αναπληρωτής καθηγητής Φυσικής Περιβάλλοντος στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ, κ. Δημήτρης Μελάς, δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι "οι διαφορές στη συχνότητα του ανέμου που κατέγραψε το Εργαστήριο είναι πάρα πολύ μεγάλες έως εντυπωσιακές και σίγουρα δείχνουν κάτι". Ωστόσο, για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα, σχετικά με το αν βρισκόμαστε μπροστά σε μια κλιματική αλλαγή, χρειάζονται συνεχή δεδομένα για περίοδο μεγαλύτερη των δέκα ετών, κατά προτίμηση 30 χρόνων.
Σε κάθε περίπτωση, "αλλαγές στο κλίμα της περιοχής μας έχουμε παρατηρήσει και οι αλλαγές στο κλίμα επηρεάζουν και τα πεδία των ανέμων. Αν, λοιπόν, υπάρχει μικρή μετακίνηση των κλιματικών ζωνών, αυτή μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή της συχνότητας των ανέμων. Υπάρχει λοιπόν το "σήμα" στην ατμόσφαιρα, απλά δεν το έχουμε μελετήσει", πρόσθεσε.
Φύσηξε Βαρδάρης. Καθάρισε;
Πάντως, σύμφωνα με τους κ.κ. Ασσαέλ και Κακοσίμο, το «φύσηξε Βαρδάρης και καθάρισε», που αναφέρεται στο γνωστό τραγούδι του Παπάζογλου και αποτελεί πεποίθηση των περισσότερων Θεσσαλονικέων, δεν είναι απόλυτα ακριβές.
«Οι περισσότερες βιομηχανίες της Θεσσαλονίκης εδρεύουν βορειοδυτικά κι ο Βαρδάρης είναι ένας βορειοδυτικός άνεμος», εξήγησε ο κ. Κακοσίμος, κάτι που σημαίνει ότι, στην πραγματικότητα, ο αέρας φέρνει τους ρύπους προς την πόλη. Ωστόσο, η ισχύς του ανέμου συνεχίζει το έργο του και- συνήθως αλλά όχι απαραιτήτως- οι ρύποι παρασύρονται σταδιακά εκτός πολεοδομικού συγκροτήματος.
"'Ήταν εκείνη τη νυχτιά, που φύσαγε ο Βαρδάρης"
Αιώνες τώρα, ο άνεμος αποτελεί συντροφιά της Θεσσαλονίκης -αν και όχι πάντα με τις καλύτερες διαθέσεις, αφού θεωρείται ότι αποτέλεσε, μεταξύ άλλων, τον βασικό παράγοντα εξάπλωσης της μεγάλης φωτιάς, που κατέστρεψε την πόλη το 1917.
"Παιδί" των βόρειων Βαλκανίων, ο Βαρδάρης κατεβαίνει "μειλίχιος" την κοιλάδα του Αξιού, βουτώντας στο κανάλι του ομώνυμου ποταμού και τελικά φτάνει ισχυρότατος στη Θεσσαλονίκη.
Τα ελληνικά σύνορα λέγεται ότι τα περνά από το άνοιγμα ανάμεσα στα βουνά Πάικο και Μπέλες, για να πνεύσει μαινόμενος στους στίχους του Καββαδία, σπρώχνοντας τα καράβια που αναχωρούν: "Ήταν εκείνη τη νυχτιά που φύσαγε ο Βαρδάρης/ το κύμα η πλώρη εκέρδιζεν οργιά με την οργιά/σ' έστειλε ο πρώτος τα νερά να πας για να γραδάρεις". Μετά, τρυπώνει στα τραγούδια του Παπάζογλου για να καθαρίσει την ατμόσφαιρα της βυζαντινής συμβασιλεύουσας.
Ξηρός και κρύος, Βοριάς με μεγάλη ταχύτητα, έχει "σμιλέψει" στην πορεία των αιώνων το γεωγραφικό ανάγλυφο της Θεσσαλονίκης, βαφτισμένος -από πάντα θαρρείς- στα νερά του Αξιού...

Από: ΑΠΕ-ΜΠΕ