Η Τουρκία η "Γαλάζια Πατρίδα" και το παζάρι: Υπάρχει περιθώριο σύγκλισης με την Ελλάδα;

 

Μπάμπης Παπασπύρος
Όταν η επεκτατικότητα και το casus belli γίνεται δόγμα και το παζάρι στρατηγική, ο διάλογος δεν έχει νόημα.

Η τουρκική εξωτερική πολιτική, εδώ και αρκετά χρόνια, χαρακτηρίζεται από μια έντονη μετατόπιση προς τον αναθεωρητισμό, με κεντρική στρατηγική τον επεκτατισμό και εργαλείο την τακτική του παζαριού. Οι διεκδικήσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο δεν περιορίζονται στη ρητορική, αλλά εκδηλώνονται με τρόπο που αμφισβητεί ευθέως τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, οδηγώντας σε μια κατάσταση σταθερής έντασης.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι: μπορεί να υπάρξει ουσιαστική σύγκλιση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, όταν η μία πλευρά παζαρεύει αυτά που δεν της ανήκουν;

Η "Γαλάζια Πατρίδα": Δόγμα ή Πρόφαση Επεκτατισμού;

Το δόγμα της "Γαλάζιας Πατρίδας" (Mavi Vatan) αποτελεί κεντρικό άξονα της τουρκικής ναυτικής και εξωτερικής πολιτικής. Το διακύβευμα για την Ελλάδα είναι θεμελιώδες, γιατί στρέφεται κατά των ζωτικών της συμφερόντων. Δυνητικά την αποκόπτει από την Ανατολική Μεσόγειο, της αρνείται κάθε δικαίωμα σε θαλάσσιες ζώνες ανατολικά του 25ου μεσημβρινού και ουσιαστικά υπάγει τα ελληνικά νησιά στη θαλάσσια δικαιοδοσία της Τουρκίας. 

Η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και αμφισβητεί ευθέως το δικαίωμα νησιών όπως το Καστελλόριζο ή η Κρήτη να έχουν πλήρη επήρεια σε Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) ή υφαλοκρηπίδα. Με άλλα λόγια, αρνείται κανόνες που δέχεται η διεθνής κοινότητα — όχι επειδή έχει ισχυρά νομικά επιχειρήματα, αλλά επειδή δεν εξυπηρετούν τις επιδιώξεις της.

Το Παζάρι ως Μόνιμη Τακτική

Η Τουρκία δεν αρκείται στη μονομερή διεκδίκηση. Επιλέγει συστηματικά να παζαρεύει: ζητά περισσότερα απ’ όσα προσδοκά να πάρει, με στόχο να δημιουργήσει πίεση και να αποσπάσει ανταλλάγματα είτε από την Ελλάδα είτε από την Ε.Ε. ή το ΝΑΤΟ.

Το πρόβλημα, όμως, είναι βαθύτερο: παζαρεύει "δικαιώματα" που δεν της ανήκουν. Δημιουργεί τεχνητές κρίσεις σε περιοχές ελληνικής κυριαρχίας ή δικαιοδοσίας και μετά εμφανίζεται πρόθυμη να "διαπραγματευτεί" — όχι ως ίσος συνομιλητής, αλλά ως εκβιαστής που απαιτεί παραχωρήσεις για να αποσύρει την πίεση που ο ίδιος προκάλεσε.

Μπορεί να Υπάρξει Σύγκλιση;

Αν και το κλίμα δεν είναι ευνοϊκό, αξίζει να δούμε αν υπάρχουν έστω και περιορισμένες προοπτικές σύγκλισης:

• Η Ελλάδα εμμένει στο Διεθνές Δίκαιο και ζητά διάλογο με βάση κανόνες. Αυτή είναι μια υπεύθυνη στάση, αλλά προσκρούει στην τουρκική άρνηση να αποδεχθεί τη νομική πραγματικότητα των θαλασσίων ζωνών.
• Η Τουρκία επιλέγει να θεωρεί πολιτική το δικό της δίκαιο. Θέλει "διαπραγμάτευση από μηδενική βάση", σαν να μην υπάρχει τίποτα προϋπάρχον — ούτε Συνθήκες, ούτε Δίκαιο της Θάλασσας, ούτε καν υφιστάμενη ελληνική κυριαρχία σε πολλά σημεία.
• Η γεωστρατηγική συγκυρία ίσως οδηγήσει σε συγκρατημένες επαναπροσεγγίσεις, ιδιαίτερα αν η Τουρκία επιδιώξει εκ νέου στενότερες σχέσεις με τη Δύση ή αν πιεστεί από εσωτερικές πολιτικές και οικονομικές ισορροπίες.

Συμπερασματικά

Η Τουρκία ακολουθεί μια εξωτερική πολιτική που βασίζεται στην αμφισβήτηση, την πίεση και την ανταλλαγή. Το βασικό της όπλο δεν είναι η διπλωματία, αλλά η απειλή με casus belli, υπό το μανδύα διαπραγμάτευσης.

Η Ελλάδα, από την άλλη πλευρά, δεν έχει περιθώρια να "παζαρέψει" κυριαρχία. Ο διάλογος, για να είναι ειλικρινής και παραγωγικός, προϋποθέτει αποδοχή κοινών κανόνων. Αν η Τουρκία δεν εγκαταλείψει τον αναθεωρητισμό και τη λογική του "όλα στο τραπέζι", καμία ουσιαστική προσέγγιση δεν μπορεί να επιτευχθεί.

Μέχρι τότε, η ελληνική στρατηγική πρέπει να παραμείνει σταθερή, νηφάλια, αλλά και απολύτως ξεκάθαρη: τα δικαιώματα δεν διαπραγματεύονται, ούτε χαρίζονται.