Τα F-35 έρχονται: Η μάχη της υποστήριξης και η ανάγκη για εθνική αυτονομία

Μπάμπης Παπασπύρος

Η διαρκής τεχνολογική πρόοδος στην αεροδιαστημική έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη μαχητικών αεροσκαφών 4ης και 5ης γενιάς, με ιδιαίτερα προηγμένα ηλεκτρονικά συστήματα, σύνθετα υλικά και δυνατότητες δικτυοκεντρικού πολέμου. Τα F-16V και τα επερχόμενα F-35 θα αποτελούν τον κορμό της Πολεμικής Αεροπορίας, όμως η επιχειρησιακή τους διαθεσιμότητα απαιτεί σύγχρονες και εξειδικευμένες διαδικασίες συντήρησης (MRO). Η πρόκληση πλέον δεν αφορά μόνο τη διατήρηση της διαθεσιμότητας, αλλά και την εξασφάλιση αυτονομίας, επιχειρησιακής ευελιξίας και τεχνολογικής κυριαρχίας.

1. Κύριες διαφορές MRO μεταξύ μαχητικών 4ης και 5ης γενιάς

1.1 Τεχνολογική Πολυπλοκότητα

F-16V (4ης γενιάς): Εκσυγχρονισμένο μαχητικό με ραντάρ AESA, προηγμένα avionics και συστήματα αποστολής. Η συντήρησή του απαιτεί εξειδικευμένο εξοπλισμό, αλλά βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε υπάρχουσες δομές.

F-35 (5ης γενιάς): "System-of-systems" με δυνατότητες stealth, δικτυοκεντρική επιχειρησιακή λογική και βαθιά εξάρτηση από λογισμικό και υπολογιστικά συστήματα. Η συντήρησή του απαιτεί νέα προσέγγιση: ασφαλή κυβερνοδομή, πρόσβαση σε ψηφιακά δεδομένα και υποδομή πιστοποιημένη από τις ΗΠΑ.

1.2 Υλικά και κατασκευές

Η χρήση σύνθετων υλικών και stealth coatings στα F-35 απαιτεί εξειδικευμένες διαδικασίες επισκευής, οι οποίες δεν μπορούν να υλοποιηθούν σε συμβατικά περιβάλλοντα συντήρησης. Οι επιφάνειες stealth δεν επιδιορθώνονται με κλασικές μεθόδους βαφής, αλλά μέσω τεχνικά αυστηρά ελεγχόμενων μεθόδων.

1.3 Λογισμικό & διασυνδεσιμότητα

Η υποστήριξη των F-35 περνά μέσα από το σύστημα ALIS (και πλέον ODIN), το οποίο ελέγχει τη διαθεσιμότητα, την αξιοπιστία και την ανταλλακτική αλυσίδα μέσω cloud-based πλατφόρμας. Απαιτείται κυβερνοασφαλές περιβάλλον, δεδομένα telemetry και εξειδικευμένο προσωπικό διαχείρισης πληροφοριών.

2. Προκλήσεις για εταιρείες MRO 

2.1 Εξάρτηση από Ξένα Δίκτυα Υποστήριξης

Το F-35 υποστηρίζεται από το Global Support Solution, ένα διεθνές supply chain υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ. Μόνο πιστοποιημένοι φορείς έχουν πρόσβαση σε κρίσιμες πληροφορίες, ανταλλακτικά και τεχνολογικά εργαλεία συντήρησης.

2.2 Πιστοποιήσεις και Πρότυπα

Η ΕΑΒ χρειάζεται πιστοποίηση για να χειριστεί stealth υλικά, προηγμένα avionics και πληροφοριακά συστήματα. Χωρίς αυτήν, δεν μπορεί να αναλάβει κρίσιμες εργασίες σε επίπεδο depot maintenance ή software updates.

2.3 Ανθρώπινο Δυναμικό και Εκπαίδευση

Η συντήρηση F-35 απαιτεί νέες δεξιότητες: λογισμικό, κυβερνοασφάλεια, διαχείριση big data και εμπειρία σε πολυεθνικά πρωτόκολλα. Χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης και ανανέωσης προσωπικού.

2.4 Περιορισμοί στην Υφιστάμενη Εθνική Ικανότητα DLM

Αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα δεν υπάρχει πλήρης δυνατότητα Depot Level Maintenance (DLM) για τα avionics των F-16 στην ΕΑΒ. Παρόμοιο καθεστώς ενδέχεται να ισχύσει και για τα F-35, εκτός εάν υπάρξει έγκαιρη πρόβλεψη και επίσημο αίτημα/έγκριση από τις αρμόδιες αμερικανικές αρχές. Επιπλέον, για τους κινητήρες F100-PW-229 των F-16, δεν υφίσταται πλήρης αυτονομία στην εκτέλεση γενικών επισκευών, γεγονός που διατηρεί την Ελλάδα εξαρτημένη από ξένα κέντρα συντήρησης. Αυτές οι ελλείψεις αποτελούν κρίσιμη παράμετρο και θα πρέπει να απασχολήσουν σοβαρά το ΥΠΕΘΑ ενόψει της άφιξης των F-35 από το 2028 και μετά.

3. Περιφερειακά MRO κέντρα: μαθήματα και προοπτικές

Η Lockheed Martin με βάση τις αρχικές της προβλέψεις, είχε καθορίσει τα κέντρα συντήρησης τόσο στις ΗΠΑ όσο και στο εξωτερικό όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί.

Όμως οι περισσότερες χώρες που χρησιμοποιούν τα F-35 έχουν προβλέψει και εξασφαλίσει την εκτέλεση της εργοστασιακής συντήρησης (PDM - Programmed Depot Maintenance) στις χώρες τους, δημιουργώντας τις απαραίτητες υποδομές και αποκτώντας πλήρη αυτονομία στην υποστήριξη των αεροσκαφών τους  Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η Νότια Κορέα, η Νορβηγία, η Ολλανδία, το Βέλγιο η Γερμανία και το Ισραήλ, οι οποίες έχουν επενδύσει στην κατασκευή κέντρων συντήρησης είτε σε αεροπορικές βάσεις είτε σε συνεργασία με αμυντικές βιομηχανίες

3.1 Παράδειγμα: FACO & MRO Facility στο Cameri, Ιταλία

Στο Cameri στην Ιταλία λειτουργεί ένα από τα ελάχιστα ευρωπαϊκά εργοστάσια με δυνατότητα τελικής συναρμολόγησης (FACO) και βαριάς συντήρησης (MRO) για F-35. Παρέχει:

Πλήρη υποστήριξη ατράκτου και stealth επιφανειών

Συνεργασία με Lockheed Martin και κυβερνητική υποστήριξη από την Ιταλία

Μεταφορά τεχνογνωσίας και σημαντική οικονομική δραστηριότητα

3.2 Συμμετοχή της Patria (Φινλανδία) στον Κινητήρα F135

Η φινλανδική Patria, σε συνεργασία με την Pratt & Whitney, έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο MRO για τον κινητήρα F135. Παρέχει:

Επισκευή και υποστήριξη υποσυστημάτων κινητήρα

Test capabilities για κρίσιμες λειτουργίες

Συμμετοχή στο ευρύτερο σχήμα με Woensdrecht (NL) και Kongsberg (NO)

3.4 Διεθνές MRO δίκτυο F-35

Ολλανδία (Woensdrecht): F135 engine support

Ηνωμένο Βασίλειο: Ηλεκτρονικά & οπλικά συστήματα

Αυστραλία, Ιαπωνία: Regional hubs Ειρηνικού

4. Τι Πρέπει να κάνει η Ελλάδα (ΥΠΕΘΑ & ΕΑΒ)

4.1 Στρατηγική Επένδυση σε Υποδομές

Δημιουργία στην ΕΑΒ κέντρου συντήρησης stealth επιφανειών

Εκσυγχρονισμός ΕΑΒ με secure data environment για ODIN/ALIS

4.2 Είσοδος στο διεθνές MRO οικοσύστημα

Διακρατικές συμφωνίες για συντήρηση υποσυστημάτων ή των κινητήρων F135

Διεκδίκηση συμμετοχής ως hub ΝΑ Ευρώπης, αξιοποιώντας τη γεωπολιτική θέση

4.3 Ενίσχυση Ανθρώπινου Δυναμικού

Πρόγραμμα εκπαίδευσης τεχνικών σε stealth, avionics και data management

Ενίσχυση δεξαμενής μηχανικών με εξειδίκευση σε αεροναυπηγική και κυβερνοασφάλεια

4.4 Αντιμετώπιση υφιστάμενων κενών Υποστήριξης

Το ΥΠΕΘΑ οφείλει να θέσει άμεση προτεραιότητα την απόκτηση, ει δυνατόν, πλήρους DLM ικανότητας για avionics και κινητήρες των F-16 V και F-35, ώστε να εξασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή αυτονομία, η διαθεσιμότητα και η αποτελεσματική διαχείριση κρίσιμων υποδομών της ΠΑ.

Η είσοδος της Ελλάδας στην εποχή των μαχητικών 5ης γενιάς απαιτεί ένα νέο στρατηγικό πλάνο υποστήριξης και τεχνολογικής αυτονομίας. 

Η δημιουργία MRO ικανοτήτων για F-16V και F-35, με εστίαση στην ΕΑΒ και υπό την ηγεσία του ΥΠΕΘΑ, είναι μονόδρομος για την εθνική ασφάλεια και τη βιώσιμη διαθεσιμότητα των νέων αεροσκαφών. Τα παραδείγματα άλλων χωρών δείχνουν τον δρόμο για το πώς η Ελλάδα μπορεί να μεταβεί από απλός χρήστης σε κρίσιμο κρίκο της ευρωπαϊκής υποστήριξης του F-35.

Η αυτονομία στη συντήρηση οπλικών συστημάτων δεν είναι απλώς επιλογή αλλά εθνική επιταγή