Η Ελλάδα στην 20η θέση της καινοτομίας στην Ευρώπη: Βήματα μπροστά ή χαμένη ευκαιρία;


Μπάμπης Παπασπύρος

Στην 20η θέση, όπως και πριν από 14 χρόνια, και στη λίστα με τις χώρες που σημειώνουν μέτριες επιδόσεις καινοτομίας βρίσκεται η Ελλάδα, καθώς παρά τα  άλματα που έχει πραγματοποιήσει στον συγκεκριμένο τομέα, αυτά δεν επαρκούν ώστε οι επιδόσεις της να συγκλίνουν με τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο, πόσο μάλλον με τις επιδόσεις χωρών που καινοτομούν εδώ και χρόνια.


Η καινοτομία αποτελεί βασικό μοχλό για την οικονομική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα κάθε χώρας. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η πορεία της καινοτομίας αξιολογείται μέσω του "European Innovation Scoreboard" (EIS), το οποίο παρέχει συγκριτική αξιολόγηση της απόδοσης στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας μεταξύ των κρατών-μελών.


Από τους 32 δείκτες που αναλύει η έκθεση, η Ελλάδα δείχνει να υστερεί στο κομμάτι της ψηφιοποίησης, στο ποσοστό απασχόλησης ειδικών του κλάδου της πληροφορικής από τις επιχειρήσεις, στην προσέλκυση επιστημόνων του εξωτερικού και ειδικότερα ξένων διδακτορικών φοιτητών –η οποία κινείται σε πάρα πολύ χαμηλά επίπεδα–, καθώς και στις εξαγωγές προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Παράλληλα, οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν επενδύουν επαρκώς σε έρευνα και ανάπτυξη, με τις επιδόσεις τους να υστερούν σημαντικά σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Σε ό,τι αφορά τον δείκτη της ψηφιοποίησης, το χαμηλό ποσοστό των επιχειρήσεων που έχει εξασφαλίσει πρόσβαση σε υψηλές ταχύτητες Ιντερνετ αλλά και το εξίσου χαμηλό ποσοστό του πληθυσμού που κατέχει περισσότερες από τις βασικές ψηφιακές δεξιότητες «ρίχνουν» τις επιδόσεις της Ελλάδας, με αποτέλεσμα να κατατάσσεται σε αυτόν τον δείκτη στην προτελευταία θέση, μετά τη Λετονία και πριν από τη Βουλγαρία.
Την ίδια στιγμή η Κύπρος βαθμολογείται ως Ισχυρά Καινοτόμος χώρα.
Η Κύπρος εμφανίζει ισχυρή απόδοση στην καινοτομία, φτάνοντας το 106,3% του μέσου όρου της ΕΕ για το 2024, αν και λίγο κάτω από τον μέσο όρο των Ισχυρών Καινοτόμων που είναι 111,3%.

Σύμφωνα με τον Πίνακα Αποτελεσμάτων Καινοτομίας της Ευρώπης (European Innovation Scoreboard) του 2024, οι χώρες κατηγοριοποιούνται σε τέσσερις ομάδες με βάση την απόδοσή τους στην καινοτομία: Αναδυόμενες στην Καινοτομία (Emerging Innovators), Μέτρια Καινοτόμες (Moderate Innovators), Ισχυρά Καινοτόμες (Strong Innovators) και Ηγέτες στην Καινοτομία (Innovation Leaders).
Η Ελλάδα, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Πίνακα Αποτελεσμάτων Καινοτομίας του 2024, κατατάσσεται στην 20η θέση ως "Μέτρια Καινοτόμος" με απόδοση στο 77,5% του μέσου όρου της ΕΕ. Παρότι η απόδοση της χώρας έχει βελτιωθεί κατά 16% σε σχέση με το 2017, παραμένει κάτω από τον μέσο όρο των υπόλοιπων "Μέτριων Καινοτόμων" της Ευρώπης (84,8%).
Δυνατά Σημεία και Προκλήσεις
Δυνατά σημεία της Ελλάδας περιλαμβάνουν τις καινοτομίες σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), όπως τα νέα προϊόντα και οι νέες διαδικασίες. Επιπλέον, παρατηρείται σημαντική αύξηση στις δημόσιες-ιδιωτικές συνδημοσιεύσεις και στην απασχόληση σε καινοτόμες επιχειρήσεις. Αυτά τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι οι ελληνικές ΜΜΕ είναι δραστήριες στην εισαγωγή καινοτομιών που αφορούν προϊόντα και επιχειρηματικές διαδικασίες, κάτι που βελτιώνει την ανταγωνιστικότητά τους.
Από την άλλη πλευρά, αδυναμίες της χώρας περιλαμβάνουν τη χαμηλή συμμετοχή σε διά βίου μάθηση και τις χαμηλές εξαγωγές προϊόντων μεσαίας και υψηλής τεχνολογίας. Επίσης, υπάρχει χαμηλή διείσδυση ευρυζωνικών συνδέσεων, γεγονός που περιορίζει την ψηφιακή ανάπτυξη της χώρας.
Επενδύσεις και Στρατηγικές
Παρά τα χαμηλά επίπεδα επενδύσεων, σημειώνεται μια αξιοσημείωτη αύξηση στις δημόσιες δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη (R&D) καθώς και στις δαπάνες των επιχειρήσεων για R&D από το 2017. Η κυβέρνηση έχει προωθήσει μια σειρά από μέτρα για να ενισχύσει την καινοτομία, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοδοτήσεων μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ERDF).
Η επιτυχία της καινοτομίας στην Ελλάδα είναι επίσης περιορισμένη λόγω διαρθρωτικών προβλημάτων στην οικονομία και την αδυναμία να μετατραπεί η επιστημονική γνώση σε εμπορικά βιώσιμες τεχνολογίες. Η χαμηλή απόδοση σε πατέντες, εμπορικά σήματα και σχέδια αποτελεί ένδειξη αυτής της αδυναμίας.
Προοπτικές και Συμπεράσματα
Η Ελλάδα πρέπει να εστιάσει στην ενίσχυση της συμμετοχής σε διά βίου μάθηση, στην ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων και στη βελτίωση της διείσδυσης της ευρυζωνικότητας για να επιταχύνει τον ψηφιακό της μετασχηματισμό. Η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των καινοτόμων ΜμΕ και η βελτίωση των συνθηκών για επενδύσεις σε R&D, ιδιαίτερα στον ιδιωτικό τομέα, είναι καίρια σημεία που θα μπορούσαν να ωθήσουν τη χώρα σε υψηλότερα επίπεδα καινοτομίας στο μέλλον.


Σχόλια