Η Γαλλική πολιτική εξαγωγών μαχητικών αεροσκαφών και οι επιπτώσεις για τους συμμάχους

Η πολιτική της Γαλλίας και το πρόβλημα

Η Γαλλία, μέσω εταιρειών όπως η Dassault Aviation (κατασκευαστής των μαχητικών «Dassault Rafale») και η εξαγωγική της στρατηγική, επέλεξε να θέσει ως προτεραιότητα το να κλείνει όσο το δυνατόν περισσότερες συμφωνίες, συχνά με ελάχιστους περιορισμούς στην τελική χρήση από τον αγοραστή. 

Σύμφωνα με το Middle East Forum  πρόκειται για πολιτική που, χαρακτηρίζεται από permissive όρους, όπου δηλαδή η μεταπώληση, η εκπαίδευση σε τρίτες χώρες, ή η κοινή χρήση της τεχνολογίας δεν υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο. 

Το πρόβλημα είναι ότι όταν ένας αγοραστής (π.χ. κράτος Α) αποκτά όπλα με ελάχιστους περιορισμούς, τότε ενδέχεται να τα χρησιμοποιήσει είτε άμεσα είτε έμμεσα, μέσω εκπαίδευσης, ανταλλαγής προσωπικού και συνεκπαιδεύσεων με χώρα Β που ενδέχεται να είναι αντίπαλος κάποιου συμμάχου της Δύσης. Έτσι, η τεχνολογία, τα τακτικά δεδομένα και οι δυνατότητες του όπλου μπορεί να «διαρρεύσουν».

Η Γαλλία έχει ιστορικό προηγούμενο: για παράδειγμα όταν τη δεκαετία του ’80 πώλησε μαχητικά Mirage F1 στο καθεστώς του Saddam Hussein στο Ιράκ, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν εναντίον των δυνάμεων των ΗΠΑ και των συμμάχων στον Περσικό Κόλπο. 

Παραδείγματα και συνέπειες

Κατάρ-Τουρκία

Το Κατάρ αγόρασε μαχητικά Rafale (DQ/EQ) τα οποία έχουν αναπτυχθεί σε ασκήσεις στην Τουρκία, όπου τουρκικές δυνάμεις εκπαιδεύονται μαζί τους. Συγκεκριμένα: η Άγκυρα επιτάχυνε την εκπαίδευση των πιλότων της F-16 και των χειριστών S-400 για να αντιμετωπίσουν τα Rafale της Ελλάδας. 

Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική αγορά των Rafale, η οποία ενισχύει σημαντικά τη στρατιωτική της ικανότητα, μπορεί να βλέπει να μειώνεται το πλεονέκτημά της, καθώς η Τουρκία μαθαίνει πώς να αντιμετωπίζει τα ίδια αεροσκάφη. 

ΗΑΕ & Κίνα

Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) έχουν στην κατοχή τους την έκδοση Mirage 2000-9. Αυτά τα αεροσκάφη πήραν μέρος σε ασκήσεις με την People’s Liberation Army Air Force (PLAAF) της Κίνας. Οι κινεζικές αεροπορικές δυνάμεις έτσι απέκτησαν γνώση των δυτικών ραντάρ και αισθητήρων, τεχνολογία που χρησιμοποιείται επίσης από την Ταϊβάν. 

Ινδία-Πακιστάν

Υπάρχουν ισχυρισμοί ότι το Κατάρ, εκπαίδευσε με μαχητικά Rafale σε κοινές ασκήσεις το Πακιστάν. Το αποτέλεσμα: όταν ξέσπασε σύγκρουση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν τον Μάιο 2025, το Πακιστάν ισχυρίστηκε ότι πέτυχε πολλαπλά «kill» κατά Ινδικών Rafale και σύμφωνα με ανοικτές πηγές επιβεβαιώθηκε τουλάχιστον μία απώλεια Rafale της Ινδίας. 

Η δυνατότητα των αντιπάλων (ή υποστηρικτών αντιπάλων) να εξοικειώνονται με τα Rafale, ακόμα και έμμεσα μέσω πτήσης στην  «πίσω θέση» (back seats) κατά την εκπαίδευση, μειώνει σημαντικά τον χρόνο εξοικείωσης με τον αντίπαλο. 

Συνολικές συνέπειες

Για την Ελλάδα: Η προμηθεια Rafale από την Ελλάδα είχε ως στόχο ισχυρή αποτρεπτική ικανότητα έναντι της Τουρκίας. Όμως η εξοικείωση της Τουρκίας σε αυτές τις τεχνολογίες μειώνει αυτό το πλεονέκτημα. 

Για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ: Η αξία των συμμαχιών βασίζεται εν μέρει στην τεχνολογική υπεροχή που οι «φίλοι» και συμμάχοι μπορούν να διατηρούν. Όταν όμως οι ίδιοι εξοπλισμοί διατίθενται ή χρησιμεύουν για εκπαίδευση αντιπάλων, η συνολική συλλογική ισχύς της Δύσης εξασθενεί. 

Σύμφωνα με το Middle East Forum, φαίνεται ότι η Γαλλία ενεργεί με μεγαλύτερη ελαστικότητα από άλλες δυτικές χώρες στον τομέα των εξαγωγών όπλων, όπως επί παραδείγματι οι ΗΠΑ, που εντάσσουν σε πολλούς συμβατικούς όρους αυστηρότερες ρήτρες και ελέγχους. 

Από την άλλη, πρέπει να σημειωθεί ότι η Γαλλία ενδέχεται να αντιτείνει πως η πολιτική της εξαγωγών ενισχύει στρατηγικούς εταίρους σε περιοχές όπου η Δύση επιδιώκει να έχει επιρροή, και ότι η ενίσχυση αυτών των κρατών (όπως Κατάρ, ΗΑΕ) είναι επίσης προς όφελος της σταθερότητας. Ωστόσο, ενδέχεται όταν τα ίδια συστήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από αντιπάλους των συμμάχων, τότε η σταθερότητα και η αποτροπή υπονομεύονται

Το ζήτημα που αναδεικνύεται είναι κρίσιμο για την κατανόηση του πώς ένας «εξοπλισμός-προϊόν» μπορεί να μετατραπεί σε στρατηγικό ρίσκο. Η αγορά από την Ελλάδα του Rafale (και άλλων προηγμένων μαχητικών) ήταν μια σαφής επιλογή ενίσχυσης της αποτρεπτικής ικανότητας. Όμως όταν οι αντίπαλοι (ή τρίτοι) αποκτούν πρόσβαση σε παρόμοια συστήματα ή εκπαιδεύονται έναντι αυτών, τότε το πλεονέκτημα εξασθενεί.

Η πολιτική της Γαλλίας αφήνει «παραθυράκια» που μπορούν να εκμεταλλευθούν τρίτες πλευρές και έτσι τα εξαγόμενα μαχητικά δεν είναι «μόνο» θέμα μεταξύ αγοραστή-πωλητή, αλλά και θέμα ευρύτερων αμυντικών ισορροπιών.

Για την Ελλάδα και άλλους συμμάχους, το μήνυμα είναι ότι πέρα από την αγορά, πρέπει να εξετάζουν και το πλαίσιο συνεργασίας, τη συμβατική καλυπτόμενη χρήση, τις ρήτρες μεταπώλησης, και την εποπτεία της εκπαίδευσης. Όλα αυτά καθορίζουν τελικά πόσο «ασφαλής» είναι μια επένδυση στην άμυνα.

Τέλος, οι ΗΠΑ ή/και το ΝΑΤΟ καλούνται να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο, στο να θέσουν όρια και να απαιτήσουν εξασφαλίσεις από τις χώρες-μέλη που εξάγουν οπλικά συστήματα, ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν χρησιμοποιούνται (ή δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν έμμεσα) έναντι των χωρών της συμμαχίας.