Ένας Υπουργός Άμυνας σε ρόλο Αρχηγού Επιτελείου: Η ασυνήθιστη επιχειρησιακή ομιλία του κ. Νίκου Δένδια στο 3ο Συνέδριο της «Κόμβος»

Μπάμπης Παπασπύρος

Η ομιλία του Υπουργού Εθνικής Άμυνας στο 3ο Συνέδριο Εργασίας της ΑΜΚΕ «Κόμβος», με θέμα «Η Ελλάδα σε Παγκόσμια Προοπτική», ανέδειξε ένα ενδιαφέρον αλλά και αμφιλεγόμενο φαινόμενο: την τάση πολιτικών προσώπων να εισέρχονται σε επιχειρησιακές και τεχνικές λεπτομέρειες που κανονικά δεν αποτελούν πεδίο πολιτικής ρητορικής. 

Η τοποθέτηση του κ. Νίκου Δένδια, διανθισμένη με ιστορικές αναφορές με λεπτομέρειες πολέμων (Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ (1973) & Πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας), ερωτήσεις προς το κοινό και αυτοαναφορικές παύσεις, θύμιζε περισσότερο στρατιωτική ενημέρωση παρά υπουργική τοποθέτηση σε στρατηγικού χαρακτήρα συνέδριο.

 Η ομιλία του  ξεχώρισε όχι για τον θεσμικό τόνο της, αλλά για το ακριβώς αντίθετο:

για έναν βαθμό επιχειρησιακής και τεχνικής ανάλυσης που σπανίως χρησιμοποιεί Υπουργός Άμυνας σε δημόσιο φόρουμ μη στρατιωτικού χαρακτήρα.

Αυτό δημιουργεί ένα εύλογο ερώτημα: είναι θεμιτό και ωφέλιμο, ένας Υπουργός Εθνικής Άμυνας να εισέρχεται σε τέτοια επίπεδα εξειδίκευσης; Ή μήπως η προσέγγιση αυτή φανερώνει μια λανθασμένη σύλληψη του ρόλου της πολιτικής ηγεσίας στο αμυντικό σύστημα;

Η ουσία είναι ότι ο ΥΕΘΑ, ως πολιτικός προϊστάμενος, οφείλει να ορίζει την στρατηγική κατεύθυνση, όχι να αναλύει λεπτομέρειες που κανονικά ανήκουν στη σφαίρα των Επιτελείων. Η πολιτική ηγεσία πρέπει να θέτει τις θεμελιώδεις επιλογές, τη δομή δυνάμεων, το επίπεδο φιλοδοξίας, τις συμμαχικές δεσμεύσεις, το πλαίσιο αμυντικής διπλωματίας και να αφήνει στους Αρχηγούς των Κλάδων την επιχειρησιακή εξειδίκευση. Όταν συμβαίνει το αντίθετο, δύο πράγματα μπορεί να σημαίνουν: είτε η πολιτική ηγεσία υπερεκτιμά τον ρόλο της, είτε το στρατιωτικό σκέλος δεν έχει τον χώρο να εκφραστεί με τον απαιτούμενο θεσμικό βάρος.

Από την άλλη, η ανάγκη ενός πολιτικού να εμφανιστεί πλήρως ενημερωμένος και τεχνικά επαρκής είναι μέχρι ένα σημείο κατανοητή. Στο δημόσιο διάλογο, όπου ο αμυντικός τομέας βρίσκεται στο επίκεντρο, πολλές φορές η πολιτική ηγεσία επιδιώκει να δείξει ότι «ελέγχει» τα δεδομένα. Όμως σε ένα συνέδριο για την παγκόσμια προοπτική της Ελλάδας, μια τοποθέτηση υψηλής στρατηγικής θα ταίριαζε περισσότερο: όχι επιχειρησιακές αναφορές, αλλά ανάλυση των διακρατικών συμμαχιών, των νέων ισορροπιών ισχύος, των διαρθρωτικών αλλαγών στην ευρωπαϊκή και διεθνή άμυνα.

Το ουσιαστικό ζήτημα είναι το θεσμικό μήνυμα. Όταν ένας Υπουργός μιλά σαν Αρχηγός Επιτελείου, υπονομεύεται, έστω άθελά του, η τεχνοκρατική ισορροπία στην ιεραρχία της Εθνικής Άμυνας. Το ίδιο το στρατιωτικό προσωπικό δύσκολα αναγνωρίζει στον πολιτικό προϊστάμενο την επιχειρησιακή αυθεντία και αυτή η ασάφεια θολώνει τα όρια ευθύνης. Αντίθετα, όταν ο Υπουργός περιορίζεται στον στρατηγικό και πολιτικό άξονα, ενισχύει την αξιοπιστία του και αφήνει το στρατιωτικό σκέλος να αναδειχθεί στον φυσικό του ρόλο.

Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια κρίσιμη φάση για την άμυνα και την εξωτερική της πολιτική. Όσο πιο καθαρά είναι τα όρια μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, τόσο πιο αποτελεσματικό θα είναι το σύστημα συνολικά. Η παρουσία υπουργών σε δημόσιες εκδηλώσεις πρέπει να υπηρετεί αυτό το πλαίσιο: πολιτική ανάλυση, στρατηγικό όραμα, θεσμική σοβαρότητα. Όταν το ύφος μιας ομιλίας μοιάζει περισσότερο με επιχειρησιακό briefing, το μήνυμα προς τους θεσμούς γίνεται θολό και η δημόσια εικόνα της αμυντικής ηγεσίας χάνει την απαιτούμενη καθαρότητα.