Γιατί απέτυχαν οι επενδύσεις στις ελληνικές αμυντικές βιομηχανίες;

Μπάμπης Παπασπύρος

Οι ελληνικές αμυντικές βιομηχανίες, δημόσιες ή ιδιωτικές, υπήρξαν κατά καιρούς στόχος εξαγορών και επενδύσεων, είτε από γνωστές ελληνικές επιχειρήσεις είτε από ξένους ομίλους. Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότερες προσπάθειες δεν κατέληξαν σε ανάπτυξη ή εξυγίανση, αλλά σε στασιμότητα και συρρίκνωση. Τι έφταιξε και δεν κατάφεραν να σταθούν στα πόδια τους;

1. Δομικά προβλήματα του ελληνικού κράτους και της οικονομίας

Γραφειοκρατία & αργές διαδικασίες: Οι αμυντικές βιομηχανίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από κρατικές παραγγελίες. Η αργοπορία, οι πολύπλοκες διαδικασίες και οι συχνές αλλαγές νόμων/πλαισίων λειτουργίας καθυστερούσαν έργα και αποθάρρυναν επενδυτές.

Κρατικός έλεγχος με πολιτικά κριτήρια: Οι διοικήσεις συχνά ορίζονταν με βάση κομματικές ισορροπίες, όχι με επαγγελματικά/τεχνοκρατικά κριτήρια. Αυτό οδηγούσε σε κακοδιαχείριση και έλλειψη στρατηγικής.

2. Αστάθεια και έλλειψη μακροπρόθεσμης πολιτικής

Δεν υπήρχε σταθερή εθνική αμυντική βιομηχανική στρατηγική με ορίζοντα 10–20 ετών, όπως σε χώρες που στήριξαν τις δικές τους βιομηχανίες (π.χ. ΗΠΑ, Βρετανία, Ισραήλ, Τουρκία).

Οι αμυντικές δαπάνες στην Ελλάδα είχαν διακυμάνσεις (π.χ. μετά το 2009 μειώθηκαν δραστικά λόγω μνημονίων), αφήνοντας εταιρείες χωρίς έργο.

3. Σχέσεις με ξένες εταιρείες & αντισταθμιστικά οφέλη

Συχνά οι ξένες εταιρείες που αγόρασαν ή συνέπραξαν με ελληνικές αμυντικές βιομηχανίες, το έκαναν για να εξασφαλίσουν συμβόλαια πώλησης οπλικών συστημάτων στην Ελλάδα, όχι για να αναπτύξουν σοβαρά την τοπική παραγωγή.

Τα περίφημα αντισταθμιστικά οφέλη (offsets) κατέληξαν σε σκάνδαλα ή έργα-βιτρίνες που δεν άφησαν βιώσιμη τεχνογνωσία.

4. Εσωτερικά προβλήματα των εταιρειών

Χαμηλή παραγωγικότητα, υπεράριθμο προσωπικό: Πολλές εταιρείες κουβαλούσαν ζημιογόνες δομές.

Τεχνολογική καθυστέρηση: Επενδύσεις στην έρευνα & ανάπτυξη ήταν περιορισμένες. Όταν οι διεθνείς ανταγωνιστές προχωρούσαν σε drones, λογισμικό και υψηλή τεχνολογία, οι ελληνικές επιχειρήσεις έμεναν σε πιο παραδοσιακά προϊόντα.

5. Γεωπολιτικοί και εξωτερικοί παράγοντες

Η Ελλάδα δεν είναι μεγάλη αγορά για την αμυντική βιομηχανία· οι περισσότερες εταιρείες στηρίζονται είτε σε εξαγωγές είτε σε τεράστιες εγχώριες συμβάσεις. Στην Ελλάδα, οι εξαγωγές ήταν περιορισμένες λόγω έλλειψης διεθνούς δικτύου και branding, ενώ οι συμβάσεις δεν είχαν συνέχεια. 

Ενδεχομένως κάποιοι διεθνείς επενδυτές (εκτός Ε.Ε) έρχονται απλά  για να έχουν πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά...

Οι πιέσεις από μεγάλους συμμάχους-προμηθευτές (ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία) οδηγούσαν συχνά στην αγορά έτοιμων οπλικών συστημάτων από αυτούς, αντί στην ενίσχυση της εγχώριας βιομηχανίας.

Η αποτυχία δεν οφείλεται σε έναν παράγοντα, αλλά σε συνδυασμό κακοδιαχείρισης, πολιτικής εκμετάλλευσης, έλλειψης στρατηγικής, διεθνούς ανταγωνισμού και κρατικής εξάρτησης. Ακόμη και σοβαροί ξένοι όμιλοι δεν κατάφεραν να προχωρήσουν σε ανάπτυξη μέσα σε ένα τόσο ασταθές και αποτρεπτικό περιβάλλον.

Αν η Ελλάδα θέλει πραγματικά να αποκτήσει ισχυρή αμυντική βιομηχανία, χρειάζεται:

• μακροπρόθεσμη στρατηγική,
• ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας,
• διαφάνεια στους εξοπλισμούς
• στήριξη και εμπιστοσύνη σε ελληνικά συστήματα
• εξαγωγική κατεύθυνση,
• και αποδέσμευση από την πολιτική διαχείριση.

Μόνο έτσι θα μπορέσει να ακολουθήσει το παράδειγμα άλλων χωρών όπως η Τουρκία ή το Ισραήλ, που με σχέδιο και επιμονή κατάφεραν να δημιουργήσουν ανταγωνιστικές βιομηχανίες.