Το ΦΕΚ για το Ενιαίο Μητρώο Επιχειρήσεων Αμυντικού Τομέα: "Παραθυράκια" που ενέχουν κινδύνους

 

Μπάμπης Παπασπύρος

Στις 30 Ιουνίου 2025 δημοσιεύθηκε το Προεδρικό Διάταγμα υπ’ αριθ. 59 (ΦΕΚ Α΄113), με το οποίο καθορίζεται το πλαίσιο κατάρτισης και λειτουργίας του Ενιαίου Μητρώου Επιχειρήσεων Αμυντικού Τομέα (ΕΜΕΑΤ).

Πρόκειται για ένα θεσμικό εργαλείο που φιλοδοξεί να καταγράψει και να οργανώσει το σύνολο των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον ευαίσθητο χώρο της αμυντικής βιομηχανίας, με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας.

Ωστόσο, διαβάζοντας προσεκτικά το Άρθρο 5 περί “Απαιτούμενων Δικαιολογητικών Εγγραφής”, εντοπίζονται ορισμένα σημεία που δημιουργούν σοβαρά ερωτήματα και ενδεχομένως αφήνουν ανοιχτές πόρτες σε εταιρείες-«φαντάσματα» να εισχωρήσουν στο Μητρώο.

Τα «αν διαθέτει» και οι αμφισημίες

Η διάταξη αναφέρει ρητά ότι για την εγγραφή στο Μητρώο απαιτούνται διάφορα δικαιολογητικά και πιστοποιήσεις. Ωστόσο, πολλά εξ αυτών συνοδεύονται από την κρίσιμη φράση «εφόσον το διαθέτει». Για παράδειγμα:

• Πιστοποιήσεις ποιότητας (ISO κ.λπ.): ζητούνται, αλλά μόνο «εφόσον υπάρχουν».
• Πιστοποίηση περιβαλλοντικής διαχείρισης: επίσης προαιρετική.
• Πιστοποιητικό Βιομηχανικής Ασφάλειας (ΠΒΑ): πάλι μόνο αν η εταιρεία το διαθέτει.

Η διατύπωση αυτή, αντί να θέτει ξεκάθαρα απαραίτητες προϋποθέσεις, επιτρέπει την εγγραφή ακόμη και εταιρειών που δεν διαθέτουν ούτε ποιοτικά συστήματα, ούτε περιβαλλοντικά πρότυπα, ούτε εξειδικευμένη πιστοποίηση ασφαλείας.

Ο κίνδυνος των «εταιρειών-βιτρίνα»

Η αμυντική βιομηχανία είναι κατ’ εξοχήν ένας χώρος όπου απαιτείται υψηλή εξειδίκευση, πιστοποιήσεις διεθνών προτύπων, αυστηρή ασφάλεια και επαληθεύσιμη τεχνογνωσία. Παρά ταύτα, με το νέο πλαίσιο υπάρχει θεωρητικά η δυνατότητα:

• να εγγραφούν εταιρείες χωρίς ουσιαστικές υποδομές ή εργαστήρια,
• να παρουσιαστούν ως «προμηθευτές αμυντικού υλικού» χωρίς να έχουν ποτέ παράξει κάτι σχετικό, να χρησιμοποιηθούν «σφραγίδες» και εικονικά στοιχεία για να νομιμοποιήσουν εμπορικές ή διαμεσολαβητικές δραστηριότητες, να διεισδύσουν φορείς με ξένα ή αδιαφανή συμφέροντα, αποκτώντας πρόσβαση σε κρίσιμες πληροφορίες και διαδικασίες.

Με λίγα λόγια, δημιουργείται το ενδεχόμενο καταγραφής εταιρειών-«βιτρίνα», οι οποίες όχι μόνο θα νομιμοποιούνται θεσμικά, αλλά και θα αποκτούν πλεονέκτημα σε μελλοντικούς διαγωνισμούς.

Ο ρόλος της ΓΔΑΕΕ και τα όρια ελέγχου.

Το Π.Δ. προβλέπει ότι η Γενική Διεύθυνση Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ) μπορεί να προβαίνει σε ελέγχους για να διαπιστώσει την ακρίβεια των στοιχείων. Ωστόσο, η διατύπωση «μπορεί» και όχι «υποχρεούται» αφήνει περιθώρια για ανομοιογενή εφαρμογή ή ακόμη και για παράλειψη ουσιαστικών ελέγχων.

Σε συνδυασμό με την πρόβλεψη ότι απαιτείται «συναίνεση» του αντίστοιχου οργανισμού άλλου κράτους-μέλους για διασταύρωση στοιχείων, το πλαίσιο γίνεται πιο περίπλοκο και λιγότερο δεσμευτικό. Αυτό ενδέχεται να οδηγήσει σε τρύπες ασφαλείας και δυσκολία επαλήθευσης των πραγματικών δυνατοτήτων ενός φορέα.

Γιατί είναι επικίνδυνο

Η εγγραφή στο ΕΜΕΑΤ δεν είναι μια τυπική εμπορική καταγραφή. Πρόκειται για επίσημη αναγνώριση εταιρειών που συνδέονται με την εθνική άμυνα, την παραγωγή οπλικών συστημάτων, την έρευνα και ανάπτυξη τεχνολογιών.

Εάν στο Μητρώο εισχωρήσουν φορείς χωρίς σοβαρά κριτήρια:

• Υπονομεύεται η αξιοπιστία του Μητρώου και ακυρώνεται ο σκοπός του.
• Δημιουργούνται κίνδυνοι εθνικής ασφάλειας, καθώς άγνωστοι ή ανεξέλεγκτοι παίκτες αποκτούν πρόσβαση σε διαδικασίες αμυντικών προμηθειών.
• Υποβαθμίζεται ο ανταγωνισμός, αφού σοβαρές εταιρείες με κόστος συμμόρφωσης και πιστοποιήσεων βρίσκονται να συναγωνίζονται «σκιώδεις» οντότητες.
• Ανοίγει ο δρόμος για διαμεσολάβηση και πελατειακές πρακτικές, αντί για παραγωγή και καινοτομία.

Το νέο Προεδρικό Διάταγμα για το ΕΜΕΑΤ φιλοδοξεί να βάλει τάξη στον χώρο των αμυντικών επιχειρήσεων. Ωστόσο, η χρήση φράσεων όπως «εφόσον διαθέτει» και η προαιρετικότητα σε κρίσιμες πιστοποιήσεις δημιουργούν σοβαρά παραθυράκια.

Αν δεν υπάρξει αυστηρή εφαρμογή, με υποχρεωτικά πρότυπα και συστηματικούς ελέγχους, υπάρχει ο κίνδυνος το Μητρώο να καταλήξει όχι ως φίλτρο ποιότητας και ασφάλειας, αλλά ως πλατφόρμα νομιμοποίησης εταιρειών-φαντασμάτων. Σε έναν τόσο ευαίσθητο τομέα όπως η άμυνα, τα λάθη πληρώνονται ακριβά.