Μεταρρυθμίσεις στις Ε.Δ και αρχές που ξεχωρίζουν τους Ηγέτες από τους λογιστές

Μπάμπης Παπασπύρος

Αναδιοργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων: Από τη θεωρία στην πράξη

Οι πρόσφατες εξαγγελίες του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, Νίκου Δένδια, για την αναδιάρθρωση των Ενόπλων Δυνάμεων και την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, προκάλεσαν έντονη δημόσια συζήτηση και αντιδράσεις. Αν και οι μεταρρυθμίσεις στη στρατιωτική δομή κρίνονται συχνά αναγκαίες, η επιτυχία τους εξαρτάται από το πώς σχεδιάζονται και εφαρμόζονται. 

Ξεκίνημα από την επιχειρησιακή αναγκαιότητα πρώτα

Οι αλλαγές που ξεκινούν από την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα και όχι αποκλειστικά από τη μείωση κόστους έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας. Στην περίπτωση των Ε.Δ., η δημόσια συζήτηση εστιάζει υπερβολικά και βάζει μπροστά το «κλείσιμο μονάδων» και τη «συρρίκνωση», αγνοώντας την ανάγκη να καταστούν οι δυνάμεις πιο ευέλικτες, σύγχρονες και κατάλληλες για τις νέες απειλές (υβριδικός πόλεμος, τεχνολογική υπεροχή, κυβερνοχώρος κ.λπ.). Το μήνυμα του ΥΕΘΑ θα είχε μεγαλύτερη απήχηση αν ξεκινούσε με το «τι καλύτερο θα πετύχουμε επιχειρησιακά» και όχι με το «τι κόβουμε».

Ηγεσία μέσα από την Ιεραρχία – Όχι εξωτερικές ομάδες επιβολής

Οι επιτυχημένες μεταρρυθμίσεις καθοδηγούνται μέσα από την υφιστάμενη ιεραρχία, ενσωματώνοντας τους ίδιους τους αξιωματικούς στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των αλλαγών. Όταν αποφάσεις λαμβάνονται χωρίς ουσιαστική συμμετοχή των Ε.Δ. και των θεσμικών φορέων, τότε γεννιούνται αντιδράσεις, καχυποψία και αντίσταση. Η στρατιωτική κουλτούρα διαθέτει το «can-do» πνεύμα όταν έχει σαφείς εντολές, συμμετοχή και στόχους που γίνονται αντιληπτοί ως απαραίτητοι για την αποστολή.

Όχι "βίαιη" αναδιάρθρωση

Η αναδιοργάνωση δεν πρέπει να ξεκινά με σαρωτικές τομές στη δομή (π.χ. μαζικές καταργήσεις μονάδων, αξιοποίηση περιουσίας, μετοχικά ταμεία) αλλά με πιλοτικά έργα που αποδεικνύουν άμεσα οφέλη. Οι «γρήγορες νίκες» αυξάνουν την εμπιστοσύνη, την αποδοχή και μειώνουν τη φοβία της αλλαγής.

Αναμενόμενη αντίσταση – Χρειάζεται όραμα και σοβαρά ηγεσία

Η στρατιωτική κουλτούρα είναι συντηρητική και ιεραρχική. Οι αλλαγές χρειάζονται ισχυρό όραμα, ξεκάθαρη στρατηγική και σταθερή υποστήριξη από την κορυφή. Το πολιτικό μήνυμα δεν πρέπει να είναι αστήρικτες καταγγελίες για  κακοδιαχείριση, εξορθολογισμόςή νοικοκύρεμα κλπ, αλλά «αναβάθμιση ισχύος και ικανότητας». Ο κίνδυνος αλλιώς είναι να θεωρηθεί η μεταρρύθμιση ως εργαλείο αποδυνάμωσης των Ε.Δ., κάτι που πυροδοτεί εύλογη αντίδραση και κοινωνικό αυτοματισμό...

Επένδυση σε νέες ικανότητες – Όχι μόνο κόψιμο δαπανών

Η μεταρρύθμιση απαιτεί ενίσχυση ικανοτήτων: σε μέριμνα και παροχές προσωπικού, project management, σε τεχνολογίες, σε logistics, ακόμα και σε ηγετικές δεξιότητες για την υλοποίηση της αλλαγής. Δεν φτάνει να μειωθούν μονάδες, αν δεν ενισχυθούν οι υπόλοιπες με ανθρώπινο δυναμικό, σύγχρονα μέσα και εκπαίδευση. Χωρίς τέτοια επένδυση, κάθε μεταρρύθμιση θα οδηγηθεί σε αποτυχία ή μερική εφαρμογή.

Η πρόθεση για αναδιοργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων δεν είναι από μόνη της αρνητική. Αντιθέτως, είναι αναγκαία μπροστά στις γεωπολιτικές εξελίξεις και τις νέες μορφές απειλών. Όμως, όπως δείχνει η διεθνής εμπειρία, η επιτυχία έγκειται στο πώς θα σχεδιαστεί και θα εφαρμοστεί η αλλαγή, όχι στο πόσο γρήγορα θα προκληθεί θόρυβος με ανακρίβειες & επικοινωνιακά πυροτεχνήματα...

Η μεταρρύθμιση των Ε.Δ. πρέπει να γίνει με τους στρατιωτικούς και να ξεκινά από τις ανάγκες του πεδίου, όχι των αριθμών. Μόνο έτσι η όποια αλλαγή θα έχει στρατηγικό βάθος και ουσιαστικό αποτέλεσμα.