Η Ελλάδα στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών: Ασφαλείς επιχειρήσεις και αυξημένη χρηματοδότηση – Στοίχημα η πρόληψη

Μπάμπης Παπασπύρος

Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν μια από τις σοβαρότερες απειλές για τις μεσογειακές χώρες, όπου το θερμό και ξηρό καλοκαίρι δημιουργεί ιδανικές συνθήκες εξάπλωσης της φωτιάς. Η Ελλάδα βρίσκεται διαχρονικά στο επίκεντρο αυτού του φαινομένου, όμως τα τελευταία χρόνια έχει σημειώσει πρόοδο σε επίπεδο επιχειρησιακής ετοιμότητας και διεθνούς αναγνώρισης. Παρ’ όλα αυτά, το πρόβλημα εστιάζεται κυρίως στην πρόληψη και στην έγκαιρη προειδοποίηση, τομείς όπου απαιτείται ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα.

Διεθνής σύγκριση και θέση της Ελλάδας

Σύμφωνα με τα στοιχεία της International Association of Fire and Rescue Services (Center for Fire Statistics, World Fire Statistics 2024), η Ελλάδα κατατάσσεται σε υψηλή θέση ανάμεσα σε 55 χώρες, εμφανίζοντας:

• Χαμηλό δείκτη θυμάτων και τραυματισμών από πυρκαγιές.
• Από τις καλύτερες αναλογίες πυροσβεστών ανά κάτοικο στην Ευρώπη.

Οι δείκτες αυτοί καταδεικνύουν την ικανότητα της χώρας να ανταποκρίνεται με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα στις καταστροφές. Ωστόσο, η εμπειρία δείχνει πως η επιτυχής καταστολή δεν αρκεί, το πραγματικό στοίχημα κρίνεται στην έγκαιρη πρόληψη, την παρακολούθηση και την αποτροπή εξάπλωσης της φωτιάς.

Ευρωπαϊκή Χρηματοδότηση – Από τα 109 εκ. € στα 350 εκ. €

Η Ελλάδα εξασφάλισε για την περίοδο 2021-2027 συνεισφορές της ΕΕ ύψους 350 εκατ. ευρώ, έναντι 109 εκατ. ευρώ την περίοδο 2014-2020, δηλαδή τριπλάσια αύξηση.

Η Ειδική Έκθεση 16/2025 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου καταγράφει την κατανομή των πόρων αυτών σε τέσσερα κράτη μέλη, όπου η Ελλάδα αναδεικνύεται ως μία από τις χώρες με τη μεγαλύτερη ενίσχυση. Οι πόροι αυτοί αποτελούν σημαντική ευκαιρία για:

• Ανανέωση του εξοπλισμού.
• Ενίσχυση των εναέριων και επίγειων δυνάμεων.
• Δημιουργία και εκσυγχρονισμό συστημάτων παρακολούθησης και έγκαιρης ειδοποίησης.

Το Πρόβλημα: Πρόληψη και έγκαιρη προειδοποίηση

Παρά τις θετικές εξελίξεις, το μεγάλο ζητούμενο παραμένει η πρόληψη. Η Ελλάδα, όπως και οι περισσότερες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, επενδύει κυρίως στην καταστολή, δηλαδή στη μάχη με τις φλόγες όταν αυτές έχουν ήδη ξεσπάσει. Όμως, η διεθνής εμπειρία αποδεικνύει ότι:

• Η συστηματική διαχείριση δασικών εκτάσεων και ενεργός ρόλων Δασαρχείων (καθαρισμοί, αντιπυρικές ζώνες, απομάκρυνση εύφλεκτης βλάστησης) μειώνει δραστικά τον κίνδυνο.
• Τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, με χρήση drones, δορυφόρων, αισθητήρων και τεχνητής νοημοσύνης, δίνουν πολύτιμο χρόνο αντίδρασης πριν η φωτιά λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.
• Η εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των πολιτών είναι καθοριστικός παράγοντας, καθώς ένα μεγάλο ποσοστό πυρκαγιών οφείλεται σε ανθρώπινη αμέλεια.

Η πρόκληση, λοιπόν, δεν είναι μόνο να έχουμε περισσότερους πυροσβέστες ή καλύτερο εξοπλισμό, είναι να εμποδίσουμε την εκδήλωση και την εξάπλωση των πυρκαγιών πριν ξεκινήσουν.

Σχέδιο και όραμα για το μέλλον

Η στρατηγική της χώρας πρέπει να βασιστεί σε τρεις συμπληρωματικούς άξονες:

• Ενίσχυση της πρόληψης – επενδύσεις σε δασική διαχείριση, μόνιμα προγράμματα καθαρισμού, αξιοποίηση τοπικών φορέων και εθελοντικών οργανώσεων.
• Έγκαιρη προειδοποίηση και τεχνολογία – ανάπτυξη ολοκληρωμένων συστημάτων με αισθητήρες, δορυφορική επιτήρηση και εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης για άμεσο εντοπισμό καπνού ή θερμοκρασιακών ανωμαλιών.
• Ανθεκτικότητα των κοινοτήτων, ενημέρωση πολιτών, σχέδια εκκένωσης, προσομοιώσεις καταστάσεων κρίσης και εκπαίδευση σε τοπικό επίπεδο.

Η Ελλάδα καταγράφει θετικά αποτελέσματα στον τομέα της πυρκαγιών, με χαμηλούς δείκτες θυμάτων και υψηλή αναλογία πυροσβεστών ανά κάτοικο. Επιπλέον, η τριπλάσια αύξηση της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης δημιουργεί ισχυρές προϋποθέσεις για περαιτέρω βελτίωση.

Ωστόσο, το πραγματικό πρόβλημα εστιάζεται στην πρόληψη και την έγκαιρη προειδοποίηση. Αν η χώρα καταφέρει να επενδύσει συστηματικά σε αυτούς τους δύο κρίσιμους τομείς, τότε όχι μόνο θα περιορίσει τις καταστροφές, αλλά θα αποτελέσει και πρότυπο για όλη τη Μεσόγειο.