Ο Ρόλος των Drones στο Σύγχρονο Πεδίο Μάχης: Προκλήσεις και Προοπτικές (Έκθεση Ευρωπαϊκής Επιτροπής)

Στις 20 Μαρτίου 2024, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε συνεργασία με τον Ύπατο Εκπρόσωπο και Αντιπρόεδρο, ανέθεσε στον Ειδικό Σύμβουλο Σάουλι Νιινίστο, πρώην Πρόεδρο της Φινλανδίας, την εκπόνηση μιας έκθεσης για την ενίσχυση της ετοιμότητας και της πολιτικής και στρατιωτικής προετοιμασίας της Ευρώπης. 

Η έκθεση με τίτλο "Safer Together Strengthening Europe’s Civilian and Military Preparedness and Readiness" υποβλήθηκε τον Οκτώβριο του 2024. Στόχος της έκθεσης είναι η αξιολόγηση των σύνθετων προκλήσεων που αντιμετωπίζουν η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της σε ένα ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον και η διατύπωση συστάσεων για την ενίσχυση της ετοιμότητας και της ανθεκτικότητας της ΕΕ.

Κατά τη σύνταξη της έκθεσης, ετέθησαν οι παρακάτω καίριες ερωτήσεις:

• Πώς μπορεί να βελτιωθεί η ταυτοποίηση κινδύνων, η προληπτική ανάλυση, η στρατηγική πρόβλεψη και η έγκαιρη προειδοποίηση, ως κινητήρια δύναμη για συντονισμένη δράση
• Πώς μπορεί να ενσωματωθεί η πολιτική και στρατιωτική προετοιμασία σε όλους τους τομείς ώστε να ξεπεραστεί η αποσπασματική προσέγγιση και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα της ΕΕ
• Πώς μπορούν να διασφαλιστούν οι απαραίτητες πολιτικές και στρατιωτικές δυνατότητες ώστε να είναι κατάλληλες για την πρόληψη, την αποκατάσταση και την ανταπόκριση σε κρίσεις διαφορετικών αιτίων, ενώ παράλληλα να είναι συντονισμένοι οι μηχανισμοί και οι δομές ανταπόκρισης σε επίπεδο ΕΕ και εθνικό επίπεδο
• Πώς μπορεί να προαχθεί η συνεργασία πολιτικών και στρατιωτικών φορέων καθώς και οι συνεργασίες δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, αξιοποιώντας διεθνείς συνεργασίες για την ενίσχυση της ετοιμότητάς μας
• Πώς μπορεί να ενισχυθεί η συνείδηση και η ανθεκτικότητα των πολιτών και των κοινωνιών της ΕΕ

Η έκθεση, με βάση αυτά τα ερωτήματα, αποσκοπεί στην προετοιμασία της ΕΕ ώστε να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις προκλήσεις ασφάλειας που προκύπτουν σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο και αβέβαιο κόσμο.
Από την ανωτέρω έκθεση , επιλέξαμε να εστιάσουμε στην απειλή των drones
Τα drones ή συστήματα μη επανδρωμένων οχημάτων (Unmanned Aerial Systems - UAS) έχουν αναδειχθεί ως καθοριστικός παράγοντας στις σύγχρονες στρατιωτικές επιχειρήσεις, αποκτώντας ρόλο τόσο σημαντικό όσο και διαρκώς αναπτυσσόμενο. Τα drones έχουν ήδη επιφέρει σημαντικές αλλαγές στις στρατιωτικές τακτικές και στρατηγικές, ιδιαίτερα στο πλαίσιο σύγχρονων συγκρούσεων, όπως αυτή στην Ουκρανία, η οποία αποτέλεσε κομβικό σημείο στην κατανόηση των δυνατοτήτων και των περιορισμών των drones στο πεδίο της μάχης​
Η Ανάδυση των Drones ως Στρατιωτικά Εργαλεία
Η χρήση drones στις στρατιωτικές επιχειρήσεις δεν αποτελεί νέο φαινόμενο, ωστόσο, η ευρεία διάδοσή τους και η βελτίωση των δυνατοτήτων τους επιτρέπει πλέον την χρήση τους σε πολλούς τομείς του πεδίου μάχης. Τα drones μπορούν να αναλάβουν αποστολές αέρος, εδάφους καθώς και θαλάσσιες αποστολές, προσφέροντας επιτήρηση, πληροφορίες, και υποστήριξη στα στρατεύματα. Η Ουκρανία, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί drones για επιτήρηση και επιθέσεις, αποδεικνύοντας πόσο σημαντικά μπορούν να είναι στην ενίσχυση της στρατιωτικής τους άμυνας​.
Ένα από τα πλεονεκτήματα των drones είναι το χαμηλό κόστος τους, που επιτρέπει τη μαζική χρήση τους, κάτι που παρατηρείται έντονα στις σύγχρονες συγκρούσεις, όχι μόνο στην Ουκρανία, αλλά και σε άλλες περιοχές όπως το Ισραήλ, η Μιανμάρ και η Λιβύη. Το χαμηλό κόστος επιτρέπει επίσης τη χρήση drones από μη κρατικούς φορείς, προσφέροντας δυνατότητες επιθέσεων και παρακολούθησης σε οργανώσεις που διαφορετικά δεν θα είχαν πρόσβαση σε τέτοια τεχνολογία​
Προκλήσεις για τις Ένοπλες Δυνάμεις και τον Αμυντικό Τομέα
Η γρήγορη ανάπτυξη καινοτομιών και η παραγωγή νέων drones παρουσιάζουν σημαντικές προκλήσεις για τις ένοπλες δυνάμεις, καθώς απαιτείται ευελιξία και προσαρμοστικότητα στην προμήθεια κατάλληλου εξοπλισμού. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, για παράδειγμα, αναπτύσσονται διαρκώς νέες εκδόσεις drones προσαρμοσμένες στις ανάγκες της μάχης. Ο τομέας της άμυνας καλείται να υιοθετήσει ένα πιο ευέλικτο σύστημα προμηθειών, ενώ οι ΗΠΑ και η ΕΕ προσπαθούν να αυξήσουν τις επενδύσεις τους στις τεχνολογίες drones & anti-drone για να ανταγωνιστούν χώρες με σημαντική τεχνολογική ανάπτυξη, όπως η Κίνα​
Η Επιρροή των Drones στη Στρατηγική και την Τακτική
Η στρατηγική χρήση των drones περιλαμβάνει επιθέσεις σε κρίσιμες υποδομές και εγκαταστάσεις εφοδιαστικής αλυσίδας, παρέχοντας τη δυνατότητα να πλήξουν στόχους σε μεγάλες αποστάσεις με ακρίβεια. Ένα σημαντικό παράδειγμα είναι οι επιθέσεις των Ουκρανών στον ρωσικό στόλο στη Μαύρη Θάλασσα μέσω ναυτικών drones, κάτι που αποδεικνύει πώς τα drones μπορούν να αναδιαμορφώσουν την ισορροπία ισχύος στις σύγχρονες στρατιωτικές συγκρούσεις​.
Επιπλέον, η Ευρώπη έχει αναγνωρίσει την ανάγκη για ενίσχυση της αεροπορικής της άμυνας απέναντι σε drones και μη επανδρωμένα συστήματα, και αρκετές χώρες της ΕΕ, σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ, αναπτύσσουν μια νέα στρατηγική αμυντικής υποδομής. Τα drones μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τον εντοπισμό και την εξουδετέρωση απειλών από τον αέρα, συμβάλλοντας σε ένα πολυεπίπεδο σύστημα άμυνας που προστατεύει πληθυσμούς και κρίσιμες υποδομές​.
Τεχνολογικές Καινοτομίες και Συνεργασίες
Η ανάγκη για συνεχή βελτίωση των drones είναι εμφανής και οι τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η αυτόνομη πλοήγηση, συμβάλλουν στη δημιουργία πιο εξελιγμένων drones που μπορούν να δράσουν με μεγαλύτερη αυτονομία. Οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, αναπτύσσουν drones που θα λειτουργούν ως «συνοδοί» επανδρωμένων αεροσκαφών σε μάχιμες αποστολές, μια τεχνολογία που θα τους προσφέρει ένα σημαντικό πλεονέκτημα. Παράλληλα, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα FCAS στοχεύει σε παρόμοιες δυνατότητες, παρά τις καθυστερήσεις​.
Η συνεργασία μεταξύ ιδιωτικών και κρατικών φορέων είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη αυτών των συστημάτων, καθώς ο ιδιωτικός τομέας συχνά πρωτοπορεί στην καινοτομία. Η ενσωμάτωση τεχνολογιών διπλής χρήσης, δηλαδή τεχνολογιών που μπορούν να εφαρμοστούν τόσο στον πολιτικό όσο και στον στρατιωτικό τομέα, είναι επίσης απαραίτητη για να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης​.
Τα drones έχουν αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο οι ένοπλες δυνάμεις χειρίζονται τις σύγχρονες συγκρούσεις, επιφέροντας νέες προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες στην αμυντική στρατηγική και τις τακτικές πολέμου. Η χρήση drones παρέχει τη δυνατότητα να πραγματοποιούν αποστολές με μικρό κόστος και υψηλή αποτελεσματικότητα, γεγονός που συμβάλλει στην αύξηση των στρατηγικών επιλογών σε περιπτώσεις σύγκρουσης.
Ωστόσο, η ευελιξία και η ανθεκτικότητα των στρατιωτικών προμηθειών αποτελούν κεντρικά ζητήματα για τις ένοπλες δυνάμεις της Ευρώπης, οι οποίες καλούνται να προσαρμοστούν σε μια ταχέως εξελισσόμενη τεχνολογική πραγματικότητα. 

Ο δρόμος προς μια ολοκληρωμένη και αποδοτική χρήση και αντιμετώπιση drones στην άμυνα περνά μέσα από την ενίσχυση της συνεργασίας, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και με συμμαχικές δυνάμεις, και την περαιτέρω ανάπτυξη των τεχνολογιών που θα επιτρέψουν στους στρατούς να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του σύγχρονου πεδίου μάχης