Η Ελλάδα η Κυπριακή ΑΟΖ και η Άγκυρα

Οι Ελληνικές νοµικές θέσεις

Η Ελλάδα, ενώ έχει υπογράψει και επικυρώσει τη Σύµβαση για το ∆ίκαιο της Θάλασσας (∆Θ), το έτος 1982, δεν έχει την πρόθεση να ασκήσει κάποιο από τα κυριαρχικά της δικαιώµατα, τα οποία της αναγνωρίζονται από την υπόψη Σύµβαση, αλλά και από το σχετικό εθιµικό δίκαιο. Σχετικά, µε την αιγιαλίτιδα ζώνη, η Ελλάδα είναι η µοναδική χώρα της ΕΕ, που αποτελεί εξαίρεση όσο αφορά στη διεκδίκηση αιγιαλίτιδας ζώνης, ίση µε 12 ν.µ. Ένας παράγοντας στην υπόψη µετριοπαθή θέση µη επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης της Ελλάδας, αποτελεί και η απειλή πολέµου,  από πλευράς Τουρκίας.
Η Ελλάδα, δεν δέχεται και δεν αναγνωρίζει καµία αξίωση της Τουρκίας, επί της υφαλοκρηπίδας της. Όπως, έχει εξηγηθεί, τα δικαιώµατα κάθε παράκτιου κράτους, επί της υφαλοκρηπίδας του, υπάρχουν εξ’ υπαρχής και αυτοδίκαια (ab initio – ipso facto) και ως εκ τούτου δεν οφείλει να πράξει οτιδήποτε η Ελλάς, για να κατοχυρώσει τα εν λόγω δικαιώµατα. Όµως, η εµπλοκή της Ελλάδας σε µία συζήτηση θεµάτων (σε διµερές επίπεδο) σε µία διαδικασία ενώπιον του ∆ιεθνούς ∆ικαστηρίου της Χάγης, η οποία έχει σχέση µε την Ελληνική υφαλοκρηπίδα, σίγουρα θα την ζηµίωνε, διότι στην περίπτωση εξέτασης των εναλλακτικών λύσεων,  θα αποκτούσε πλεονέκτηµα η Τουρκία.

Το µόνο κράτος της ΕΕ, το οποίο δεν έχει διεκδικήσει πλήρως τη δική του ΑΟΖ, είναι η Ελλάδα. Εάν η Ελλάδα ανακηρύξει την ΑΟΖ της και δεν υποστηρίξει µε σθένος τα κυριαρχικά της δικαιώµατα εντός αυτής,  ελλοχεύει ο κίνδυνος να δηµιουργηθεί ένταση και πιθανή ρήξη στις σχέσεις της, µε την Τουρκία. Από τη µια πλευρά, η Ελλάδα εάν δεν είναι έτοιµη να διαχειριστεί και να εκµεταλλευτεί τα κοιτάσµατα των υδρογονανθράκων εντός της ΑΟΖ της, δεν έχει σοβαρό λόγο να εγείρει τέτοιο ζήτηµα και από την άλλη πλευρά θα πρέπει να είναι πάντα έτοιµη, διότι η Τουρκία θα µπορούσε, λόγω της αµφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωµάτων της Ελλάδας εντός της ΑΟΖ της, να συµπράξει µε εκείνους τους γείτονες (Αίγυπτος, Λιβύη), οι οποίοι εµφανίζονται πρόθυµοι να οριοθετήσουν την ΑΟΖ τους µε την Άγκυρα (βλέπε παράνομο τουρκοκιβυκό μνημόνιο).
Η Τουρκία όμως έπραξε ένα αρκετά σοβαρό σφάλµα, διότι προκειµένου να εξασφαλίσει δικαιώµατα στα βόρεια θαλάσσια σύνορά της (Μαύρη Θάλασσα), διακήρυξε ΑΟΖ σε αυτή την περιοχή. Με αυτή της, την απόφαση, έχασε κάθε στήριγµα, για τη µη αναγνώριση οποιουδήποτε δικαιώµατος των παράκτιων κρατών, επί της ΑΟΖ τους. Από τη στιγµή, που η Τουρκία δεν υπογράφει τη Σύµβαση για το ∆Θ, η ήδη διακήρυξη της Τουρκικής ΑΟΖ σε ένα συγκεκριµένο γεωγραφικό της τµήµα, αποδεικνύει περίτρανα την αποδοχή του δικαιώµατος του κάθε παράκτιου κράτους για τη διεκδίκηση της ΑΟΖ, σύµφωνα µε τους κανονισµούς του διεθνούς εθιµικού δικαίου. ∆υστυχώς, η Τουρκία, δεν ήταν σε θέση να προβλέψει τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και τον καθορισµό της ΑΟΖ, από την Κυπριακή ∆ηµοκρατία.
Αποτέλεσµα, του τεραστίων µεγεθών σφάλµατος της Τουρκίας, ήταν να πληγεί η πολιτική της χώρας, διότι πλέον δεν µπορούσε να αµφισβητήσει κάθε δικαίωµα της Κύπρου, σχετικά µε την οριοθέτηση της ΑΟΖ της και την επακόλουθη διαχείριση και εκµετάλλευση των φυσικών πόρων, που βρίσκονται εντός αυτής.
Η Κυπριακή ΑΟΖ

Η Ανατολική Μεσόγειος, ανέκαθεν ήταν µία περιοχή µε µία σηµαντική γεωπολιτική σηµασία, διότι γειτνίαζε µε την Μέση Ανατολή, µία περιοχή µε µεγάλα κοιτάσµατα πετρελαίου και διότι από την λεκάνη της διέρχονται πολύ σηµαντικοί θαλάσσιοι δρόµοι για το διεθνές εµπόριο, προς όλα τα µήκη και πλάτη του κόσµου.
Όµως, η περιοχή αυτή απέκτησε και γεωοικονοµική σηµασία, αφότου υπήρξαν βάσιµες ενδείξεις ότι, στο υπέδαφος της, βρίσκονται µεγάλα κοιτάσµατα φυσικού αερίου.
Με έξυπνες και στοχευόµενες κινήσεις, ο Πρόεδρος της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας Τάσσος Παπαδόπουλος, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, δηµιούργησε όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις, για την εκµετάλλευση των πιθανόν κοιτασµάτων φυσικού αερίου. Έτσι λοιπόν, χωρίς περιττές διπλωµατικές κινήσεις, ανακήρυξε την ΑΟΖ της Κύπρου, που ήταν δικαίωµα της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας, και διέβη αµέσως στην οριοθέτησή της µε τα γειτονικά κράτη. Αρχικά υπέγραψε συµφωνία οριοθέτησης µε την Αίγυπτο, το έτος 2003 και στη συνέχεια το έτος 2007, µε τον Λίβανο. Αυτές οι δύο συµφωνίες οριοθέτησης της Κύπρου, µε την Αίγυπτο και τον Λίβανο, αντίστοιχα, στηρίζονται στην αρχή της µέσης γραµµής. Η Λευκωσία στη συνέχεια, προσπάθησε να υπογράψει συµφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ της και µε τη Συρία, όµως οι όποιες προσπάθειές της δεν είχαν κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσµα, διότι η Άγκυρα άσκησε σοβαρές πιέσεις στη ∆αµασκό, για τη µη υπογραφή-συµφωνία µε την Λευκωσία. Βέβαια, δύναται να ειπωθεί ότι, η πιο σηµαντική συµφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ της Κύπρου, ήταν µε το Ισραήλ, το έτος 2010, λαµβάνοντας υπόψη τα τεράστια κοιτάσµατα φυσικών υδρογονανθράκων, που έχουν εντοπισθεί στο τρίγωνο των ΑΟΖ Κύπρου-Ισραήλ-Αιγύπτου.
Ο Πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος στη συνέχεια αιτήθηκε στον Κώστα Καραµανλή, Πρωθυπουργό της Ελλάδας, την υπογραφή της Ελληνοκυπριακής συµφωνίας, για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, σύµφωνα µε την αρχή της µέσης γραµµής. Η Αθήνα, στην προκειµένη περίπτωση δεν ανταποκρίθηκε θετικά στην πρόταση της Λευκωσίας, για να µην προκαλέσει την όποια αντίδραση της Άγκυρας. Αξίζει, να αναφερθεί το γεγονός ότι, µε βάση την αρχή της µέσης γραµµής, η ύπαρξη του συµπλέγµατος του Καστελλόριζου, εξασφαλίζει την επαφή της Ελληνικής υφαλοκρηπίδας (και της ΑΟΖ, όταν θα ανακηρυχθεί) µε την Κυπριακή.
Όµως, η Άγκυρα µε τις πράξεις της, αποδεικνύει περίτρανα ότι, αµφισβητεί το δικαίωµα σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ τόσο του Καστελλόριζου, όσο και των νησιών, σε αντίθεση µε τη σύµβαση για το ∆ίκαιο της Θάλασσας, το οποίο καθορίζει ότι, τα κατοικηµένα νησιά έχουν αυτό το δικαίωµα.  Αναµενόµενη αντίδραση της Τουρκίας στην ανακήρυξη της Κυπριακής ΑΟΖ, ήταν να προβεί σε απειλητικές δηλώσεις. Έτσι λοιπόν, στις αρχές του έτους 2007, δήλωσε ότι «είναι αποφασισµένη να υπερασπιστεί τα δικαιώµατα και τα συµφέροντάτης, στην Ανατολική Μεσόγειο και δεν πρόκειται ναεπιτρέψει την προσβολή τους».
Στη συνέχεια και συγκεκριµένα στις 19 Οκτωβρίου του έτους 2008, ο Τούρκος Ναύαρχος Μετίν Ατάς, Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Ναυτικού (ΓΕΝ) της Τουρκίας, δήλωσε ότι «Εκτιµώ ότι, η Ανατολική Μεσόγειος θα καταστεί εστία προστριβών και συγκρούσεων, λόγω της πετρελαϊκής σπουδαιότητάς, που θα αποκτήσει προσεχώς.
Εξαιτίας των πετρελαίων που διαθέτει, θα µετατραπεί σ’ έναν δεύτερο Αραβικό Κόλπο. Η Τουρκία πρέπει να επαγρυπνεί και να αντιδράσει». Όµως, η Λευκωσία δεν πτοήθηκε καθόλου και άρχισε να αναζητά σε διεθνές επίπεδο, µεγάλες εταιρείες, προκειµένου να πραγµατοποιήσουν έρευνες στην ΑΟΖ, για να ανακαλύψουν τα πολυπόθητα κοιτάσµατα φυσικού αερίου. Οι αντιδράσεις τηςΤουρκίας εντοπίστηκαν, τόσο στο διπλωµατικό, όσο και στο στρατιωτικό επίπεδο.
Προέβη σε στρατιωτικές παρενοχλήσεις των ερευνητικών σκαφών, µε αποτέλεσµα κάποιες εταιρείες να υποχωρήσουν από το όλο εγχείρηµα, αλλά οι έρευνες δεν σταµάτησαν. Η Κυπριακή ∆ηµοκρατία, δεν έµεινε απαθής στα τεκταινόµενα, αλλά κατήγγειλε διεθνώς την ακολουθούµενη πρακτική της Τουρκίας και της έθεσε εµπόδια στις διαπραγµατεύσεις της µε την ΕΕ, για την ένταξη της σε αυτήν. Συγκεκριµένα, µπλόκαρε το κεφάλαιο για την ενέργεια, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται για την εξέλιξη των διαπραγµατεύσεων. Σηµειώθηκε παταγώδης αποτυχία της Τουρκίας, στο ζήτηµα της ακύρωσης του κυριαρχικού δικαιώµατος της Κύπρου, να διαχειριστεί και να εκµεταλλευτεί τα κοιτάσµατα των υδρογονανθράκων, τα οποία βρέθηκαν εντός της οριοθετηµένης ΑΟΖ της. Είναι αναµφίβολο ότι, η Τουρκία, δεν έχει κανένα δικαίωµα στην θαλάσσια περιοχή, νοτίως της Κύπρου και ότι δεν υπάρχει καµία ερµηνεία του διεθνούς δικαίου, που να χορηγεί νοµικά δικαιώµατα ή κάποιο νοµικό έρεισµα.

Το ανωτέρω κείμενο είναι απόσπασμα από την εργασία "Η ΑΟΖ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ", ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΚΙΡΙ∆ΗΣ / ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2018