Ενιαία Υπηρεσία Αμυντικών Προμηθειών: Το επόμενο βήμα για την Άμυνα της ΕΕ;

Η αμυντική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) διευρύνεται υπό την απειλή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Ωστόσο, η αποτελεσματική συνεργασία στον τομέα της άμυνας εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση. Τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη χρειάζονται μία ισχυρή πολιτική βούληση για ένα κοινό σύστημα αμυντικών προμηθειών. Χωρίς αυτό, οι προσπάθειες ενίσχυσης της άμυνας είναι πιθανό να οδηγήσουν σε κατακερματισμένες και αναποτελεσματικές πρακτικές, καθώς τα ευρωπαϊκά κράτη αναγκάζονται να καταφεύγουν σε αγορές εξοπλισμού εκτός ΕΕ, με το 63% του συνόλου να προέρχεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η διαρκής εξάρτηση από εισαγωγές εκτός Ευρώπης υπονομεύει την ευρωπαϊκή αμυντική και τεχνολογική βάση (EDTIB) και ενισχύει τον κατακερματισμό της βιομηχανικής και τεχνολογικής υποδομής της ΕΕ. Παράλληλα, οι αυξανόμενες αμυντικές ανάγκες ωθούν την ΕΕ να εξετάσει δομικές αλλαγές, με έμφαση στη σύσταση κεντρικής υπηρεσίας προμηθειών αμυντικού εξοπλισμού. Αυτή η ιδέα, την οποία υποστήριξε πρόσφατα ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι, ενδέχεται να αποτελέσει καθοριστικό βήμα για την ανάπτυξη της ενιαίας αμυντικής ικανότητας της ΕΕ.
Αδυναμίες του υπάρχοντος συστήματος
Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα διαθέτει 27 αμυντικές αγορές, κάθε μία από τις οποίες λειτουργεί αυτόνομα, δημιουργώντας κατακερματισμένες εφοδιαστικές αλυσίδες και συστήματα που ενισχύουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών μελών. Αυτή η αποσπασματική προσέγγιση περιορίζει τις «σηματοδοτήσεις ζήτησης» που χρειάζονται οι αμυντικές βιομηχανίες για να κάνουν μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην παραγωγική τους ικανότητα. Χωρίς ισχυρό σήμα ζήτησης, πολλές από τις ευρωπαϊκές εταιρείες επικεντρώνονται στην εξαγωγή των προϊόντων τους εκτός ΕΕ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον αυξημένο ρόλο μικρομεσαίων επιχειρήσεων στον τομέα της άμυνας, οι οποίες όμως στερούνται των πόρων και της κλίμακας που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών.
Σε αντίθεση με την ΕΕ, οι ΗΠΑ λειτουργούν σε ένα ενοποιημένο σύστημα, όπου η κεντρική αγορά δημιουργεί οικονομίες κλίμακας. Οι 17 μεγαλύτερες αμυντικές εταιρείες των ΗΠΑ αποκόμισαν το 2022 έσοδα που ξεπέρασαν κατά πολύ τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές, ενώ οι συγχωνεύσεις και εξαγορές στις ΗΠΑ συνέβαλαν στη βελτίωση της παραγωγικής τους ικανότητας και στην ενίσχυση της καινοτομίας. Η ΕΕ υστερεί σε σχέση με τις ΗΠΑ και στον τομέα των συνεργασιών και των επενδύσεων, με αποτέλεσμα την αδυναμία ανάπτυξης μιας ισχυρής αμυντικής βιομηχανίας εντός των συνόρων της.
Προτεινόμενα μοντέλα κεντρικής προμηθειών
Για να βελτιωθεί η παραγωγική ικανότητα της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και να εξισορροπηθούν οι ανάγκες ασφάλειας της ΕΕ, ο Ντράγκι προτείνει την καθιέρωση μιας «Υπηρεσίας Αμυντικών Βιομηχανιών» που θα προμηθεύεται εξοπλισμό εκ μέρους των κρατών-μελών. Προτείνει τρία βασικά μοντέλα για την υλοποίηση αυτής της ιδέας.
Πρώτο μοντέλο: Διαμεσολαβητική Υπηρεσία Προμηθειών
Αυτό το μοντέλο βασίζεται σε μια πιο ισχυρή λειτουργία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Άμυνας (EDA), η οποία θα λειτουργεί ως διαμεσολαβητής για την προμήθεια εξοπλισμού σε συνεργασία με τα κράτη-μέλη. Η ΕDA θα μπορούσε να διαπραγματεύεται ευνοϊκότερους όρους για λογαριασμό των κρατών μελών και να ανοίγει συμβάσεις σε όλα τα κράτη της ΕΕ. Αυτή η προσέγγιση είναι κοντά στη λογική της πλατφόρμας AggregateEU, η οποία συντονίζει τις αγορές φυσικού αερίου για την εξασφάλιση χαμηλότερων τιμών.
Δεύτερο μοντέλο: «28ος Αγοραστής»
Σε αυτό το πιο φιλόδοξο μοντέλο, η κεντρική αρχή της ΕΕ θα μπορούσε να αγοράζει εξοπλισμό ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος και να δημιουργεί αποθέματα. Αυτά τα αποθέματα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για πώληση στα κράτη-μέλη μέσω ενός μηχανισμού στρατιωτικών πωλήσεων ή να εξάγονται σε συμμάχους της ΕΕ σε περιόδους κρίσης. Με αυτόν τον τρόπο θα αυξηθούν τα σήματα ζήτησης που χρειάζεται η ευρωπαϊκή βιομηχανία για να επενδύσει στην αύξηση της παραγωγικότητάς της.
Τρίτο μοντέλο: «Σούπερ Αγοραστής»
Το τρίτο και πιο εκτεταμένο μοντέλο προβλέπει τη δημιουργία ενός «σούπερ-πελάτη» στην ΕΕ που θα μπορούσε να υπερκαλύψει τις δαπάνες της Γερμανίας, του μεγαλύτερου αμυντικού επενδυτή στην ΕΕ. Μέσω αυτού του μοντέλου, η ΕDA θα μπορούσε να ενσωματώσει τη λογική της αμυντικής βιομηχανικής βάσης της ΕΕ και να συντονίσει τη μελλοντική της πορεία σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ. Αυτό το μοντέλο θα απαιτούσε σημαντική χρηματοδότηση, πιθανώς μέσω των επόμενων Πολυετών Δημοσιονομικών Πλαισίων ή μέσω Ευρωομολόγων.
Πολιτική Βούληση και Προκλήσεις
Η εφαρμογή αυτών των μοντέλων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πολιτική βούληση των κρατών-μελών. Κράτη όπως η Γερμανία και οι Κάτω Χώρες έχουν εκφράσει σκεπτικισμό σχετικά με τη χρήση Ευρωομολόγων για την ενίσχυση της άμυνας και με την ιδέα της μεταφοράς αρμοδιοτήτων στις Βρυξέλλες. Παρά την αβεβαιότητα, η ανάγκη για μια κεντρική αρχή προμηθειών είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, καθώς μόνο ένας ευρωπαϊκός φορέας προμηθειών μπορεί να ξεπεράσει τα εσωτερικά πολιτικά εμπόδια και να επενδύσει στη μακροπρόθεσμη ισχύ της ΕΕ.
Η αποτελεσματική συγκρότηση μιας κεντρικής αμυντικής αρχής προμηθειών θα μπορούσε να ενισχύσει την ικανότητα της Ευρώπης να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις ασφάλειας της εποχής και να δημιουργήσει τις συνθήκες για έναν ισχυρότερο και πιο συνεκτικό αμυντικό τομέα. Η θεσμοθέτηση ενός ισχυρού μηχανισμού προμηθειών όχι μόνο θα ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών αλλά και θα ενθαρρύνει την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων και τη δημιουργία στρατηγικών αποθεμάτων, τα οποία θα βοηθήσουν στην αποτροπή μελλοντικών κρίσεων.

Η επιλογή της κατάλληλης στρατηγικής, όμως, απαιτεί αποφασιστικότητα και όραμα από τους Ευρωπαίους ηγέτες, καθώς και την ικανότητα να ξεπεράσουν τα στενά εθνικά συμφέροντα. Μια νέα, ισχυρή αμυντική αρχή για την ΕΕ θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό βήμα προς την ανάπτυξη μιας ανεξάρτητης, ισχυρής και τεχνολογικά.

Με πληροφορίες από Atlantic Council