Η συνταγή της Ισραηλινής αμυντικής υπεροχής: Τι κάνει διαφορετικά από την Ελλάδα;

Μπάμπης Παπασπύρος

Το Ισραήλ έχει αναπτύξει μία από τις πιο ισχυρές και ακμάζουσες αμυντικές βιομηχανίες στον κόσμο, σε αντίθεση με την Ελλάδα, η οποία παρά τα λαμπρά μυαλά και τις δυνατότητές της, δεν έχει καταφέρει να φτάσει σε αυτό το επίπεδο. Για να κατανοήσουμε καλύτερα τις διαφορές μεταξύ των δύο χωρών και τους λόγους που το Ισραήλ έχει πετύχει σε αυτό τον τομέα, αξίζει να αναλύσουμε τις στρατηγικές, τις πολιτικές και τις οικονομικές επιλογές που το έχουν οδηγήσει στην αμυντική του υπεροχή.

1. Ανάγκη για επιβίωση και γεωπολιτικές συνθήκες
Το Ισραήλ αντιμετωπίζει από την ίδρυσή του το 1948 σοβαρές απειλές από γειτονικές χώρες, και αυτή η ανάγκη για άμεση στρατιωτική υπεροχή ήταν καταλυτική στην ανάπτυξη της αμυντικής του βιομηχανίας. Οι συνεχείς πόλεμοι και η ένταση με γειτονικές χώρες όπως η Συρία, η Αίγυπτος και η Ιορδανία και τώρα με την Χαμάς, οδήγησαν σε ένα εθνικό σχέδιο που ενθαρρύνει την καινοτομία και την αυτονομία στην παραγωγή οπλικών συστημάτων.
Σε αντίθεση, η Ελλάδα, αν και βρίσκεται σε μια ασταθή περιοχή, δεν αντιμετωπίζει την ίδια ένταση. Αν και υπάρχει μια διαρκής διαμάχη με την Τουρκία, δεν έχει καλλιεργηθεί η ίδια ένταση για επενδύσεις και δημιουργία εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας.
2. Επένδυση στην Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D)
Το Ισραήλ επενδύει στοχευμένα τεράστια ποσά στην Έρευνα και Ανάπτυξη. Το ποσοστό των δαπανών για την έρευνα στον τομέα της άμυνας ξεπερνά το 4% του ΑΕΠ, ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο. Μέσα από αυτό το πλαίσιο και κατάλληλο σχεδιασμό, το Ισραήλ ενθαρρύνει τις συνεργασίες μεταξύ πανεπιστημίων, των Ενόπλων Δυνάμεων και ιδιωτικών εταιρειών. Η στενή συνεργασία αυτών των φορέων οδηγεί σε γρήγορη ανάπτυξη νέων τεχνολογιών.
Αντίθετα, στην Ελλάδα οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη παραμένουν χαμηλές στο 1.5% του ΑΕΠ. Το ερευνητικό δυναμικό υπάρχει στην Ελλάδα, αλλά δεν αξιοποιείται στο μέγιστο βαθμό στον αμυντικό τομέα. Η ελλιπής χρηματοδότηση και οι περιορισμένες συνέργειες μεταξύ των Ενόπλων Δυνάμεων, των πανεπιστημίων και των βιομηχανιών περιορίζουν τις δυνατότητες ανάπτυξης. Ας ελπίσουμε ότι το νεοσύστατο Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ) , θα λειτουργήσει και θα επιδείξει έργο σύμφωνα με τους σκοπούς ίδρυσης του.

3. Στρατηγικές συνεργασίες με μεγάλες δυνάμεις
Το Ισραήλ κατάφερε να δημιουργήσει στρατηγικές συνεργασίες με παγκόσμιες δυνάμεις, κυρίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτή η συνεργασία δεν είναι μόνο οικονομική ή στρατιωτική, αλλά περιλαμβάνει και την από κοινού ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής. Η στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ προσφέρει πρόσβαση σε προηγμένα οπλικά συστήματα και τεχνογνωσία, ενώ ταυτόχρονα το Ισραήλ διατηρεί την αυτονομία του στην ανάπτυξη και παραγωγή δικών του συστημάτων.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, οι συνεργασίες αυτές είναι πιο περιορισμένες και η αμυντική της βιομηχανία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αγορές και τυχόν μεταφορά τεχνολογίας από άλλες χώρες, όπως η Γαλλία, οι ΗΠΑ και η Γερμανία. Αν και υπάρχουν συνεργασίες, δεν έχουν την ίδια ένταση και στρατηγικό βάθος όπως αυτές του Ισραήλ.
4. Τεχνολογική Καινοτομία και Startups
Το Ισραήλ έχει καλλιεργήσει ένα εξαιρετικό οικοσύστημα καινοτομίας, με πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις (startups) να δραστηριοποιούνται στον αμυντικό τομέα. Το περιβάλλον αυτό ευνοεί την ταχύτατη ανάπτυξη τεχνολογιών όπως η κυβερνοάμυνα, τα drones και τα συστήματα πυραυλικής άμυνας. Μία από τις πιο εμβληματικές επιτυχίες είναι το σύστημα "Iron Dome"  που ανέπτυξε το Ισραήλ, ένα από τα πιο εξελιγμένα συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας στον κόσμο.
Η Ελλάδα έχει επίσης εξαιρετικά μυαλά στον τομέα της τεχνολογίας, αλλά το οικοσύστημα των startups παραμένει σχετικά μικρό και δεν συνδέεται όσο θα έπρεπε με την αμυντική βιομηχανία. Η έλλειψη κινήτρων και υποδομών περιορίζει τις δυνατότητες ανάπτυξης της τεχνολογίας στον αμυντικό τομέα.
5. Εκπαίδευση και Υποχρεωτική Στρατιωτική Θητεία
Η εκπαίδευση και η στρατιωτική θητεία στο Ισραήλ παίζουν σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας. Η υποχρεωτική θητεία για άνδρες και γυναίκες και η στενή σύνδεση της εμπειρίας των στρατευσίμων με την τεχνολογική ανάπτυξη, δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου οι νέοι παίρνουν πρακτική εκπαίδευση σε στρατιωτικές τεχνολογίες και μετά τη θητεία τους αξιοποιούν αυτή την εμπειρία σε startups ή μεγάλες αμυντικές εταιρείες.
Αντίθετα, στην Ελλάδα, η στρατιωτική θητεία δεν συνδέεται άμεσα με την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία στον αμυντικό τομέα. Στην Ελλάδα κατά την διάρκεια της θητείας, οι στρατιώτες συνήθως δεν αποκτούν  εξειδικευμένες γνώσεις που μπορούν να εφαρμοστούν στην αμυντική βιομηχανία μετά τη λήξη της θητείας τους.
6. Στρατιωτική αυτονομία και εγχώρια παραγωγή
Ένα από τα πιο σημαντικά πλεονεκτήματα του Ισραήλ είναι η δυνατότητα εγχώριας παραγωγής οπλικών συστημάτων. Το Ισραήλ παράγει μεγάλο μέρος των αναγκών του σε όπλα και στρατιωτικό εξοπλισμό, γεγονός που το καθιστά αυτάρκες και του επιτρέπει να προσαρμόζεται άμεσα στις ανάγκες του. Το Ισραήλ μπορεί όχι μόνο να εξοπλίζει τον στρατό του με προηγμένα συστήματα αλλά και να εξάγει τεχνολογία σε άλλες χώρες, καθιστώντας τη βιομηχανία του κερδοφόρα και βιώσιμη.
Στην Ελλάδα, η αμυντική βιομηχανία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εισαγωγές. Η εγχώρια παραγωγή είναι περιορισμένη, και πολλές φορές υπάρχει καθυστέρηση ή αδυναμία προμήθειας αναγκαίων τεχνολογιών, γεγονός που περιορίζει την ευελιξία και την αποτελεσματικότητα των ενόπλων δυνάμεων.
Συμπέρασμα
Η αμυντική βιομηχανία του Ισραήλ αποτελεί παράδειγμα επιτυχίας λόγω της συνδυαστικής προσπάθειας γεωπολιτικής στρατηγικής, συνεχούς καινοτομίας, επενδύσεων σε έρευνα και ανάπτυξη, στρατηγικών συνεργασιών.   Αντίθετα, η Ελλάδα, παρότι διαθέτει ταλέντο και δυνατότητες, δεν έχει επενδύσει στον ίδιο βαθμό σε αυτούς τους τομείς. Ωστόσο, με κατάλληλη στρατηγική και προσαρμογή των δομών της, η Ελλάδα μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τη θέση της στον αμυντικό τομέα.