Ήταν 1η Απριλίου...

Γράφει ο Σπύρος Παπασπύρος (σ/χης ε.α.)

Η Κύπρος, από τα πανάρχαια χρόνια Ελληνικότατο νησί, αφού πέρασε από διάφορες κατοχές (Περσική, Ρωμαϊκή, Φραγκική, Ενετική και Τουρκική), παραχωρήθηκε τελικώς από τους Τούρκους, αντί χρηματικού τιμήματος, στην Βρετανική Αυτοκρατορία το 1878. Η Μεγάλη Βρετανία το 1914, εκμεταλλευόμενη τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την  συμμαχία της Τουρκίας με τις Κεντρικές Δυνάμεις, προσαρτά την Κύπρο ανακηρύσσοντάς την το 1925 «αποικία του Στέματος». Η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της Νήσου ήταν Έλληνες Ορθόδοξοι ενώ υπήρχαν ελάχιστοι Λατίνοι, Αρμένιοι, Μαρωνίτες (Χριστιανική αίρεση από την Συρία) καθώς και Μουσουλμάνοι. Χρησιμοποιώ τον χαρακτηρισμό «Μουσουλμάνοι» και όχι Τούρκοι, γιατί αυτοί στην πραγματικότητα ήταν απόγονοι εξισλαμισθέντων (βιαίως ή εθελουσίως) Χριστιανών («λινομπάμπακοι» στην Κυπριακή διάλεκτο). Ο όρος «Τουρκοκύπριοι» εφευρέθηκε αργότερα, για πολιτικούς λόγους και ως μέσον πιέσεως.

Παρά την επί εκατονταετίες κατοχή, οι Έλληνες δεν ξέχασαν ούτε την καταγωγή ούτε την Πίστη τους ούτε και τον πόθο τους για Ένωση με την Ελλάδα. Μάλιστα όταν η Νήσος κατελήφθη από τους Άγγλους, πίστεψαν ότι η κατοχή αυτή ήταν προσωρινή. Γι΄αυτό και ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου και η αντιπροσωπεία που υπεδέχθη τον πρώτο Κυβερνήτη, έθεσαν αμέσως ζήτημα Ενώσεως με την Μητέρα Πατρίδα.

Οι ελπίδες τους όμως διεψεύσθησαν πολύ γρήγορα. Οι Άγγλοι έδειξαν ότι είχαν έλθει για να μείνουν. Παρά το γεγονός ότι η Κύπρος χαρακτηριζόταν από τους δυνάστες της «φρόνιμη δούλα», οι Ελληνοκύπριοι αρκετές φορές εξεγέρθησαν με αίτημα την Ένωση, με αποκορύφωμα την εξέγερση του Οκτωβρίου του 1931 οπότε και πυρπόλησαν το Κυβερνείο (το σημερινό Προεδρικό Μέγαρο). Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, μη θέλοντας να διαταράξει τις σχέσεις του με τους Άγγλους, δήλωσε ότι «δεν υφίσταται Κυπριακό ζήτημα» και ότι ήταν καθαρά εσωτερική υπόθεση της Μεγάλης Βρετανίας. Το μοναδικό νόμιμο (με τις ευλογίες των Άγγλων) κόμμα της Κύπρου, το κομουνιστικό ΑΚΕΛ, τηρούσε μια επαμφοτερίζουσα στάση. Πότε υπεστήριζε την Ένωση, πότε την παραμονή υπό την επικυριαρχία των Άγγλων. Στις 15 Ιανουαρίου 1950, με πρωτοβουλία της Εθναρχεύουσας Εκκλησίας (Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Β΄), πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα με συλλογή υπογραφών, με αίτημα-αξίωση την Ένωση με την Ελλάδα.

Μία διευκρίνιση για τους όρους «Εθνάρχης» – «Εθναρχία». Από τον καιρό της Τουρκοκρατίας είχε ορισθεί ένα Συμβούλιο, με Πρόεδρο τον εκάστοτε Αρχιεπίσκοπο Κύπρου, το οποίο αντιπροσώπευε τους Έλληνες (Ρωμιούς) της Νήσου έναντι των τουρκικών Αρχών. Το Συμβούλιο ονομάσθηκε «Εθναρχία» και ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος «Εθνάρχης», τίτλος που παραμένει έως σήμερα (παρά την ουσιαστική κατάργηση της Εθναρχίας) αν και δεν πολυχρησιμοποιείται. Οι τόμοι με τις υπογραφές υπέρ της Ενώσεως (το 96% των Ελλήνων και αρκετοί Τουρκοκύπριοι), έγινε προσπάθεια να επιδοθούν, από επιτροπή Ελληνοκυπρίων, στον Πρωθυπουργό ή στον Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων, οι οποίοι όμως δεν παρουσιάζοντο και για το λόγο αυτό παρεδόθησαν σε Υπαλλήλους της Βουλής. Η επίσημη Ελλάδα, για άλλη μια φορά εκώφευσε. Με την άνοδο του Μακαρίου του Γ΄ (Μούσκου) στον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο, επεβλήθη σκληρή και ανυποχώρητος ενωτική γραμμή στο εσωτερικό ενώ με πιέσεις άρχισε να κερδίζει έδαφος και στον Ελλαδικό χώρο. Οι εδώ Κυβερνήσεις, οι οποίες είχαν εξάρτηση από την Αγγλία, δεν τολμούσαν να έρθουν σε ρήξη μαζί της και ηρνούντο να διεθνοποιήσουν το ζήτημα με προσφυγή στον ΟΗΕ. Το τόλμησε τελικώς ο Πρωθυπουργός Στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος το 1954. Η απόφαση του ΟΗΕ, λόγω και της αδιάλλακτης Αγγλικής στάσεως και των συμμάχων της, ήταν απορριπτική. Τότε απεφασίσθη ότι μόνο με ένοπλο αγώνα και εξέγερση, θα καθίστατο δυνατή η ποθητή «ΕΝΩΣΙΣ». Προς τον σκοπό αυτόν, εκλήθη να αναλάβει την ηγεσία του ανταρτικού αγώνος ένας, βετεράνος δύο πολέμων, απόστρατος Αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Ο Αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας, γεννημένος στην Χρυσαλινιώτισσα Λευκωσίας και μεγαλωμένος στο Τρίκωμο Αμμοχώστου. Ο Γεώργιος Γρίβας ήταν παρασημοφορημένος για την πολεμική του δράση στην Μικρασιατική Εκστρατεία και στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Κατά την διάρκεια της Κατοχής ίδρυσε την εθνικιστική αντιστασιακή οργάνωση «Χ», η οποία αργότερα  μετείχε στην άμυνα των Αθηνών (με την πλευρά των Εθνικών-Κυβερνητικών δυνάμεων) κατά την κομουνιστική ανταρσία του 1944. Ο Γ. Γρίβας ίδρυσε την ανταρτική οργάνωση ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών), της οποίας ανέλαβε στρατιωτικός Αρχηγός με το ψευδώνυμο «Διγενής». Με την εμπνευσμένη καθοδήγησή του, κατάφερε να στρατολογήσει πλήθος νέων (στην συντριπτική τους πλειοψηφία προερχομένους από Χριστιανικές οργανώσεις), στους οποίους ενέπνευσε τον μέχρις εσχάτων αγώνα για τον σκοπό της Ενώσεως. Είναι άξιον θαυμασμού το πώς κατάφερε να μεταμορφώσει νέους και νέες 17 έως 30 ετών, από απλούς καθημερινούς ανθρώπους σε ατρόμητους μαχητές. Πολιτικός Αρχηγός ανέλαβε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ΄.
Η Οργάνωση (που ακόμη και σήμερα αποτελεί πρότυπο μυστικής ανταρτικής οργανώσεως) εξαπλώθηκε γρήγορα και εξοπλίσθηκε με, ελάχιστο για τις ανάγκες της, οπλισμό που εστέλετο από την Ελλάδα μυστικά με πλοιάρια.  Η  Ελληνική Κυβέρνηση, αν και διαφωνούσε, μυστικά στήριξε την αποστολή όπλων και πυρομαχικών.
Ήταν ξημερώματα της 1ης Απριλίου 1955 όταν στην Κύπρο, το «χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγος», άρχισε να αχνοφέγγει ο αυγερινός της Ελευθερίας. Το νησί συντάραξαν οι εκρήξεις των βομβών, που είχαν τοποθετήσει οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Ταυτόχρονα κυκλοφόρησε και η Προκήρυξη του Αρχηγού:

ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ

Με την βοήθειαν τού Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου τού Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μάς κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: “‘Η τάν ή επί τάς”.

Ήταν το έναυσμα του Εθνικοαπελευθερωτικού και Ενωτικού Αγώνος των Ελλήνων της Κύπρου. Εκείνη τη νύχτα, η ΕΟΚΑ θρήνησε τον πρώτο νεκρό ήρωά της, τον Μόδεστο Παντελή. Ακολούθησαν δολιοφθορές, ενέδρες, μάχες και εκτελέσεις Άγγλων στρατιωτικών και αστυνομικών αλλά και Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων που συνεργάζοντο με τους Άγγλους. Η οδός Λήδρας, στην παλιά Λευκωσία, ονομάσθηκε «μίλι του θανάτου», γιατί εκεί σημειώθηκαν οι περισσότερες εκτελέσεις Άγγλων εν μέση οδώ. Ανταρτικές ομάδες δρούσαν στις βουνοκορφές του Τροόδους, στήνοντας ενέδρες σε αυτοκινητοπομπές. Παράλληλα διαδηλώσεις, ακόμη και παιδιών  του Δημοτικού , δημιουργούσαν σοβαρά προβλήματα στους Άγγλους. Τα αντίποινα τους ήσαν τρομερά. Βίαιες καταστολές, απαγορεύσεις κυκλοφορίας (γνωστά ως «κέρφιους»), συλλήψεις, ξυλοδαρμοί, βασανιστήρια, φυλακίσεις και εκτοπίσεις. Το ΑΚΕΛ (κομουνιστικό κόμμα της Κύπρου) χαρακτήρισε τους μαχητές της ΕΟΚΑ «βαρελότους» και εναντιώθηκε στον ένοπλο αγώνα. Ο Νίκος Ζαχαριάδης, Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, από ραδιοφωνικό σταθμό του εξωτερικού, απεκάλυψε την ταυτότητα του Αρχηγού της ΕΟΚΑ (την οποία οι Άγγλοι δεν εγνώριζαν έως τότε), αποκαλώντας τον μάλιστα «ψευτο-Διγενή».

Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο «σταυραετός του Μαχαιρά», Έφεδρος Ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού και Υπαρχηγός του Γρίβα, γίνεται ολοκαύτωμα στο λημέρι του στον Μαχαιρά όταν, μαχόμενος μόνος επί 10 ώρες έναντι 60 Άγγλων και αρνούμενος να παραδοθεί, καίγεται ζωντανός. Ο Κυριάκος Μάτσης φονεύεται στο υπόγειο του σπιτιού του, αρνούμενος να παραδοθεί, όταν οι Άγγλοι ρίχνουν χειροβομβίδες και τον διαμελίζουν. Οι Ανδρέας Κάρυος, Φώτης Πίττας, Χρήστος Σαμάρας και Ηλίας Παπακυριακού φονεύονται στο Λιοπέτρι, επιχειρώντας ηρωϊκή έξοδο από τον αχυρώνα εντός του  οποίου αμύνοντο, όταν οι Άγγλοι τον πυρπολούν. Η μητέρα του Κάρυου, που παρακολουθούσε την μάχη, φώναζε στον γιό της: «Κουράγιο γιέ μου, να πεθάνεις σαν άντρας».

Οι Άγγλοι κατασκευάζουν στρατόπεδα συγκεντρώσεως, όπου φυλακίζουν μεγάλο αριθμό πατριωτών. Οι ξυλοδαρμοί και τα βασανιστήρια είναι καθημερινά φαινόμενα και σημειώνονται αρκετοί θάνατοι. Τους πλέον επικίνδυνους, οι Άγγλοι τους εξορίζουν στην Αγγλία και τους φυλακίζουν μαζί με αντάρτες του Ιρλανδικού IRA.

Συλλαμβάνονται και καταδικάζονται σε θάνατο δι΄απαγχονισμού για τη δράση τους οι:

Μιχαήλ Καραολής, Ανδρέας Δημητρίου, Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος,  Χαρίλαος Μιχαήλ, Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομάτης, Ανδρέας Παναγίδης και Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Όλοι νέοι, 19 έως 24 ετών. Οι απαγχονισμοί εκτελούνται στις κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας. Κανείς δεν λύγισε. Την ώρα των εκτελέσεων, οι υπόλοιποι κρατούμενοι έψαλαν τον Εθνικό μας  Ύμνο.

Οι απαγχονισθέντες, όπως και οι Γρηγόρης Αυξεντίου,Κυριάκος Μάτσης, Μάρκος Δράκος  και Στυλιανός Λένας, θάβονται από τους Άγγλους σε χώρο εντός των Φυλακών, για τον φόβο των λαϊκών εκδηλώσεων. Στον χώρο που σήμερα ονομάζεται «Φυλακισμένα Μνήματα».

Ούτε η εξορία του Μακαρίου στις Σεϋχέλλες ούτε ο απηνής διωγμός της ΕΟΚΑ από τους Άγγλους, κατάφεραν να κάμψουν τον αγώνα. Ένας Στρατάρχης (ο Χάρντινγκ) και 40.000 στρατιώτες, δεν κατάφεραν να λυγίσουν τους ήρωες του Γρίβα. Οι Άγγλοι τελικώς ζήτησαν εκεχειρία και συζητήσεις. Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ έληξε νικηφόρος το 1959. O Γεώργιος Γρίβας ανεκηρύχθη ομοφώνως, από όλες τις πτέρυγες του Ελληνικού Κοινοβουλίου, «Άξιον Τέκνον της Πατρίδος» (μοναδική περίπτωση στα Ελληνικά χρονικά) και του απενεμήθη ο βαθμός του Στρατηγού εν αποστρατεία.

Οι Άγγλοι όμως (αυτοί που ήδη είχαν επιτρέψει την αυτοδιάθεση της Ινδίας αλλά την ηρνούντο στην Κύπρο),  για άλλη μια φορά χρησιμοποίησαν δόλια μέσα. Κινητοποίησαν την Τουρκία και τους Τουρκοκύπριους, για να εμποδίσουν την μόνη βιώσιμη και δίκαιη λύση της Ενώσεως. Με την σύμφωνη γνώμη της Ελληνικής Κυβερνήσεως, πίεσαν και κατάφεραν να επιβάλουν την «κολοβή» λύση της «ανεξαρτησίας». Αυτή που πολύ γρήγορα έφερε την Τουρκοκυπριακή ανταρσία του 1963, τους Τουρκικούς βομβαρδισμούς του 1964, τα γεγονότα της Κοφίνου το 1967 και τελικώς την Τουρκική εισβολή το 1974 και την έκτοτε κατοχή του 37% του Κυπριακού εδάφους.

Κατά την  υπηρεσία μου στην Εθνική Φρουρά της Κύπρου, απεκόμισα την εντύπωση ότι, παρά τις κατά καιρούς κακές σχέσεις των Ελλαδικών και των Ελληνοκυπριακών Κυβερνήσεων, ο κρυφός πόθος για την ΕΝΩΣΗ παραμένει ακόμη ζωντανός στις καρδιές των Ελλήνων της Κύπρου. Θα πρέπει κάποιος να παρακολουθήσει εκδηλώσεις στα Σχολεία της Κύπρου για την 25η Μαρτίου και την 28η Οκτωβρίου καθώς και τις Μαθητικές Παρελάσεις για τις Επετείους αυτές, να δει τις Ελληνικές σημαίες να κυματίζουν στα σπίτια (πουθενά στην Ελλάδα δεν είδα τόσες Ελληνικές σημαίες και μάλιστα χωρίς αφορμή) και τότε σίγουρα θα το νιώσει. Τι κι αν ή «Κόρη» βρέθηκε, λόγω και της καλής διαχειρίσεως των Κυβερνήσεών της, σε καλύτερη οικονομική κατάσταση από την «Μητέρα»; Άλλωστε και εκείνα τα δύσκολα χρόνια που η Ελλάδα ήταν πάμπτωχη, δεν ήσαν οι Κύπριοι που έλεγαν «την Ελλάδα θέλομεν κι ας τρώγομεν πέτρες»; Τί κι αν τα συμφέροντα των Μεγάλων και τα λάθη τα δικά μας δεν επέτρεψαν να καρποφορήσει ο Αγώνας της ΕΟΚΑ και να δικαιωθεί το αίμα των Νεκρών της;

Σήμερα είναι Πρωταπριλιά. Ημέρα που συνηθίζουμε να λέμε ψέμματα και να κάνουμε φάρσες. Ας βρούμε όμως χρόνο για να σκεφθούμε και μια μεγάλη Αλήθεια: Όταν οι Έλληνες απεφάσισαν να πεθάνουν για έναν Ιερό Σκοπό, τίποτε δεν μπόρεσε να τους σταθεί εμπόδιο…

«Θ΄ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τί σήμερα τί αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί…» (Από το τελευταίο γράμμα του 19χρονου Ευαγόρα Παλληκαρίδη προς τους γονείς του. Λίγο πριν τον απαγχονισμό του)

Σπύρος Παπασπύρος

Σ/χης ε.α.

http://freepen.gr/epikairotita/3168/